مکان‌ یابی عرصۀ‌ مناسب برای پروژه‌های اصلاح و توسعه در مراتع مطالعۀ موردی: مراتع دشت قاین

Abstract

هدف این مطالعه، مکان‌یابی عرصه‌ مناسب برای اجرای پروژه‌های بذرپاشی و بذرکاری، کپه‌کاری، کنتور فارو، پیتینگ و پخش سیلاب در مراتع دشت قائن، استان خراسان جنوبی می‌باشد. وسعت مراتع محدوده مورد مطالعه 7300 هکتار بود که مکان‌یابی عرصه‌ مناسب برای اجرای پروژه‌ها‌ با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام شد. ابتدا، بر اساس مستندات علمی، معیارهای مؤثر در انتخاب عرصه مناسب برای اجرای هر یک از پروژه‌های مذکور تعیین شد. سپس، با توجه به معیارهای انتخاب شده، تعداد 80 پرسشنامه‌ به صورت ماتریس زوجی برای هر یک از پروژه‌ها طراحی گردید. برای تکمیل پرسشنامه، از خبرگان دانشگاهی و کارشناسان خواسته شد که وزن هر معیار را تعیین و در نهایت وزن نهایی (اهمیت نسبی) هر معیار، بر اساس میانگین هندسی تمامی پرسشنامه‌های تکمیل شده محاسبه شد. درخت سلسله مراتبی با نرخ ناسازگاری مناسب با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice ترسیم گردید. در نهایت، نقشه مکان‌یابی عملیات مورد نظر با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS و اهمیت نسبی هر معیار تهیه گردید. نتایج نشان داد که مصاحبه شوندگان معتفد بودند که در مکانیابی عرصه مناسب برای عملیات پیتینگ مقدار بارش و شیب منطقه و برای عملیات پخش سیلاب شیب، حجم رواناب و نفوذپذیری خاک اهمیت بیشتر دارند. به علاوه، معیار اقلیم و شیب اهمیت نسبی بیشتری در تعیین عرصه مناسب برای بذر پاشی و بذرکاری؛ بارندگی بیشترین اهمیت نسبی در مکانیابی عرصه برای عملیات کپه‌کاری و در نهایت در تعیین عرصه مناسب برای عملیات کنتورفارو، شیب و حجم رواناب بیشترین اهمیت نسبی را نشان دادند. براساس نقشه‌های مکانیابی تولید شده، 628 هکتار از مراتع منطقه برای انجام پخش سیلاب مناسب بودند. به علاوه، وسعت عرصه مناسب برای عملیات کنتور فارور و پیتینگ به ترتیب 103 و 199 هکتار برآورد گردید. وسعت عرصه‌های مناسب برای اجرای عملیات بذرکاری و کپه‌کاری هم به ترتیب برابر با 3623 و 2750 هکتار محاسبه شد.