شناسایی و برنامه‌‌ریزی استراتژیک ارتقاء توان روستاهای دارای نقش مرکزیت در راستای توسعۀ منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: شهرستان سروآباد استان کردستان)

Abstract

محدودیت‌های خدماتی و سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران از یک سو و از سویی دیگر، رویکرد جدید در برنامه‎ریزی منطقه‌ای، تحقق توسعه پایدار منطقه‌ای را نیازمند انجام دو اقدام عمده نموده‌است؛ در ابتدا اینکه، توسعه‌ای غیرمتمرکز بر مبنای عدالت فضایی شکل‌گیرد، در این راستا؛ نیاز به ایجاد یک سلسله مراتب فضایی از ارتباطات متقابل نقاط بر مبنای میزان توانمندی و پایداری آنها بوده و بایستی مراکزی پایدار و توانمند در راستای ایفای نقش مرکزیت و هدایت جریان توسعه به نقاط با توان و میزان پایداری کمتر، ایجاد و مورد حمایت قرارگیرند تا این چنین، یک فضای عملکردی مطلوب شکل گیرد. همچنین؛ بایستی برنامه‌ای مدون و کارآ مطابق با وضع موجود و آینده مطلوب دست یافتنی، متناسب با توانمندی‌‌ها به منظور افزایش توان نقش آفرینی این مراکز در عرصه منطقه‌ای تدوین گردد. در این راستا نیز، هدف پژوهش حاضر در دو عرصه مذکور بوده بگونه‌ای که با سنجش میزان پایداری روستاهای شهرستان سروآباد، روستاهای دارای توان در جهت ایفای نقش مرکزیت در نظام سلسله مراتب فضایی- مکانی شهرستان، شناسایی و با تدوین برنامه استراتژیک، جهت و نحوه عملکرد این مراکز در راستای ایفای مطلوب این نقش، مشخص گردید. پژوهش کاربردی حاضر، از حیث روش انجام؛ توصیفی – تحلیلی بوده که جهت گردآوری داده‌ها از روش اسنادی و پیمایشی، بهره‎گرفته‌است. داده‌های حاصله از طریق اطلاعات سرشماری 1395 نواحی روستایی شهرستان سروآباد، قضاوت شفاهی گروه دلفی و بازدیدهای میدانی حاصل آمد و تجزیه و تحلیل آنها با بهره‌گیری از تکنیک تاپسیس، ابزارهای آمار فضایی(شاخص خودهمبستگی موران، لکه‌های داغ)، مقایسه دودویی و برنامه-ریزی استراتژیک، نشان داد روستاهای بیساران، دزلی، پایگلان، قلعه جی، سلین، درکی، حسین‌آباد، بلبر و رزاب، پایدارترین روستاها و در واقع مراکز رشد منطقه و استراتژی‌های تهاجمی مبتنی بر رسوخ در بازار نیز، مطلوبترین استراتژی‌ها در راستای توسعه منطقه‌ای شهرستان سروآباد بر مبنای نقش آفرینی این مراکز می‌باشند.