نقش عوامل هیدرودینامیک در پیدایش و تحول پدیده‌‌های کارستی (کوه اشکوت، محمودآباد، شمال‌غرب ایران)

Abstract

عوامل هیدرودینامیک، زمین ریخت‌های کارستی گوناگونی را بر روی کوه اشکوت در شمال غرب ایران پدید آورده‌‌اند. با اینکه پدیده‌های کارستی در مسیر درزها، شکستگی‌ها و گسل‌ها پدید آمده و گسترش یافته‌اند، امّا انرژی جنبشی آبهای روان اهمیت بیشتری در پیدایش آنها دارد. در پژوهش حاضر تلاش بر این است تا زمین ریخت‌های کارستی ناشی از عوامل هیدرودینامیک را در این کوه شناسایی، دسته بندی و بررسی کنیم. روش کار در این پژوهش بیشتر روی بررسی‌های میدانی برای شناسایی زمین‌ریخت‌های کارستی، ویژگی‌های سنگ شناسی و برداشت داده‌های مورفومتریک آنها استوار می‌باشد. پدیده‌هایی مانند گریک، راهرو انحلالی، راهرو لایه‌بندی انحلالی و خیابان کارستی در بستر شکستگی‌های زمین ساختی و ناشی از نیروی هیدرودینامیک آبهای روان پدید آمده‌ا‌ند. برخی از زمین ریخت‌های کارستی کمیاب مانند لوله انحلالی و چاه عمودی در اثر نیروی دینامیک آبهای فرورو و بر روی آهک‌های بوجود آمده اند. در این کوه دو نمونه از لوله‌های انحلالی بنام لوله انحلالی زانویی و لوله انحلالی سیفون مانند شناسایی شده است. غارها، آبگذرهای کارستی، پل‌های آهکی و تونل‌های سرشتی از دیگر زمین ریخت‌های کارستی هستند که جریان آبهای زیرزمینی آنها را پدید آورده است. بررسی های اقلیمی نشان می دهد شرایط حال حاضر جهت شکل گیری بسیاری از پدیده های کارستی کوه اشکوت مناسب نیست بنابراین می توان سن زمین ریخت‌های کارستی این کوه را به دوره پلیستوسن نسبت داد.