شناسایی عدم‌قطعیت‌ها، پیشران‌ها و راهبردهای پایداری معیشت وابسته‌به مرتع‌داری در جوامع روستایی (مطالعۀ موردی: مراتع ایران تورانی سیستان و بلوچستان)

Abstract

این مطالعه سعی دارد عدم قطعیت‌ها، پیشران‌ها و راهبردهای پایداری معیشت مرتع‌داری در روستاهای سیستان و بلوچستان را شناسایی کند. بدین منظور از مصاحبه عمیق با خبرگان دانشگاهی و اداری استفاده شد. در این پژوهش برای انتخاب نمونه‌ها از نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی استفاده شد. روایی مصاحبه‌ها تایید شد و برای تایید پایایی مصاحبه‌ها نیز از روش باز‌آزمایی استفاده شد. پیشرانهای کلان یا کلان روندها تعیین و عدم قطعیت‌ها با رویکرد استیپ در 5دسته کلی قرار گرفت و نیروهای پیشران متناظر با عدم قطعیت‌ها شناسایی و با سیر مراحل دلفی و کسب سطح توافق 75درصد به‌عنوان پیشران‌های کارا استخراج گردید. نتایج نشان داد در همه گروه‌ها عدم قطعیت وجود داشته و برنامه‌ریزی می‌بایست متناسب با آن انجام گیرد. بیشترین خوشه‌های عدم قطعیت در حوزه‌هایی مانند خدمات حمایتی، مدیریت طرح مرتع‌داری، توان تولید مراتع و پوشش‌گیاهی و منابع آب شناسایی گردید. در زمینه پیشران‌ها نیز عامل مدیریت (سیاسی-مدیریتی- قانونی) مهم‌ترین پیشران‌های اثرگذار بر پایداری معیشت روستایی معرفی گردید. در خاتمه راهبردها با نظر نخبگان و فرایند دلفی تعیین و از میان راهبردهای محوری، 30 راهبرد که دارای وزن اثرگذاری تقریبی 80 درصد بودند منطبق با نظریه پارتو به‌عنوان سناریو محوری انتخاب و معرفی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد در برنامه‌ریزی پایدار معیشت مرتع‌داری برای روستائیان و عشایر مهم‌ترین ارکان مدیریت و قانون‌گذاری، اقتصاد منابع طبیعی و توان تولید مراتع می‌باشند. در کنار این موارد، ارکان انسانی، فرهنگی اجتماعی و زیرساخت‌ها نیز سهم خاص خود را دارند و پایداری معیشت مرتع‌داران زمانی حاصل می‌شود که برنامه‌ها بر اساس سناریوهای دینامیک و فراگیر بنا شوند و علاوه بر ایجاد استراتژی‌های محوری در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، علم و فناوری، محیط‌زیست و سیاست و قانون‌گذاری، راهبردهای اجرائی مدنظر قرار گرفته و با تأمین نیازهای مبنایی زمینه پویایی و پایداری ایجاد گردد.