تحلیل مناطق بالقوه در معرض مخاطرۀ سیلاب شهری مطالعۀ موردی: شهر زاهدان

Abstract

هدف این پژوهش بررسی رابطۀ سیلاب‏های شهری با عوامل ساختاری و محیطی شهر زاهدان است. شهر زاهدان در یک دشت کوچک میان حصاری از کوه‏های کم ارتفاع استقرار یافته است. گزارش‏های تاریخی سیلاب‏های بزرگ و مخربی را با دوره‏های بازگشت طولانی برای این شهر ثبت نموده است. عوامل ساختاری که جهت مکان‏یابی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت عبارتند از: توپوگرافی، شیب، کاربری اراضی و مسیل که هر کدام به صورت نقشه و به عنوان یک فاکتور به وسیلۀ نرم افزار GIS به روش AHP وزن‏دهی و همپوشانی شده‏اند. تعیین میزان ارجحیت فاکتور‏ها نسبت به یکدیگر با استفاده از پرسشنامه و به روش دلفی صورت گرفته است و به کمک نرم‏افزار Expert Choice فاکتور‏ها دو به دو با یکدیگر مقایسه و میزان ناسازگاری آن‏ها به کمتر از 1/0 رسیده است. پس از انجام مراحل هم‏پوشانی نقشۀ پهنه‏بندی خطر سیلاب در محدودۀ شهر زاهدان تهیه گردید. نتایج به دست آمده از نقشۀ نهایی مکان‏یابی نقاط در خطر سیل نشان می‏دهد که حدود 1 درصد از اراضی سطح شهر زاهدان در پهنۀ خطر خیلی زیاد، 17 درصد در محدودۀ خطر نسبتاً زیاد، 42 درصد در محدودۀ عادی، 28 درصد در محدودۀ کم خطر و 12 درصد در محدودۀ خیلی کم خطر قرار دارد. لذا با توجه به نقش مؤثر عوامل ساختاری، محیطی و اقلیمی در ایجاد رواناب و سیل‏خیزی شهر زاهدان، آسیب‌پذیرترین مناطق شهر در برابر خطر سیلاب و رواناب مشخص شده است. همچنین ابتدای خیابان‏های امام خمینی، سعدی و قسمت زیادی از خیابان شهید رجایی می‏باشد.