تحلیل همدیدی- پویشی روزهای گرم فراگیر در ایران‌زمین

Abstract

یکی از حالات دمایی، دماهای بالا و رخداد روزهای گرم است. مطالعه‌ی روزهای گرم و سازوکارهای جوّی توأم با این رویداد با توجه به اهمیت این حالت دما، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در پژوهش حاضر تلاش شد تا روزهای گرم فراگیر ایران، شناسایی، طبقه­بندی و تحلیل شوند. به این منظور از دو پایگاه داده استفاده شد. اول پایگاه داده­ شبکه­ای دمای بیشینه‌ی کشور، این داده­ها حاصل میان­یابی مشاهدات روزانه از ابتدای سال 1340 تا انتهای سال 1386 است. دوم داده­های جوّی شامل متغیّر­های فشار تراز دریا (هکتوپاسکال)، مؤلفه‌ی باد مداری و نصف‌النهاری (متر بر ثانیه) و ارتفاع ژئوپتانسیل (متر) است. به منظور بررسی این داده­ها محدوده‌ی بین 10 درجه طول غربی تا 120 درجه طول شرقی و از استوا تا 80 درجه‌ی عرض شمالی درنظر گرفته شد. در طول دوره‌ی آماری، 1539 روزِ گرم فراگیر شناسایی گردید. بر اساس تکنیک تحلیل خوشه­ای روزهای گرم در چهار گروه طبقه‌بندی شد. تحلیل شرایط جوی این روزها نشان داد که توأم با تکوین روزهای گرم استقرار کم‌فشارهای منطقه­ای و ناهنجاری منفی فشار بر روی کشور محتمل است. در این شرایط جهت‌گیری وزش باد از نواحی جنوب، به ویژه عربستان، عراق و افریقا در ترازهای زیرین و حتی میانه‌ی جو که حاصل افزایش ارتفاع بر روی ایران می‌باشد، دیده شده است. گرمایش سطحی و تراز بالایی موجب تکوین پایداری جو شده است. زیرا تفاوت دمایی دو تراز کم و در نتیجه تخلیه‌ی حرارتی کاهش و ثبات شرایط دمایی مورد انتظار است.