برنامه‌ریزی راهبردی توسعه‌ی قابلیت‌های گردشگری در فضاهای شهری مطالعه‌ی موردی: شهر ارومیه

Abstract

شهر ارومیه به عنوان مرکز استانی که با سه کشور خارجی همسایه بوده و همچنین به دلیل برخورداری از دومین دریاچه آب شور جهان، دارای پتانسیل های طبیعی، تاریخی و قومی- فرهنگی با ارزش فراوانی در زمینه‌ی گردشگری است. در این پژوهش هدف اصلی آن است که با استفاده از رویکرد برنامه‌ریزی راهبردی، ضمن مطرح نمودن پتانسیل‌های موجود گردشگری شهر ارومیه، به ارائه‌ی راهبردها و تعیین استراتژی‌های در خور و شایسته در جهت توسعه‌ی گردشگری به منظور بهره‌مندی ساکنان شهر از این فعالیّت اقدام شود. در این مقاله نخست جهت تدوین مؤلفه‌ها با استفاده از پرسشنامه‌ی دلفی به نظرسنجی از 30 تن از متخصصان و کارشناسان امور شهری و گردشگری شهر ارومیه اقدام گردید و فهرست عوامل درونی و بیرونی مورد نیاز برای برنامه‌ریزی راهبردی تهیه شد، سپس با استفاده از روش میدانی دیدگاه سه گروه گردشگران، مردم میزبان و مسؤولان در خصوص گردشگری، کمبودها و نیازها در قالب ابزار پرسشنامه‌ مورد سنجش قرار گرفت. جهت تعیین حجم نمونه گروه گردشگران و مردم میزبان از فرمول تعیین حجم نمونه کوکران استفاده شد و در مورد گروه مسؤولان از آنجا ‌که تعداد جامعه‌ی آماری کم بود، سعی شد که از همگی آنها نظرسنجی به عمل آید. آزمون آماری آلفای کرونباخ برای پرسشنامه‌ی گروه گردشگران، مردم میزبان و مسؤولان (به ترتیب 89/0، 90/0، 74/0) نشان داد که این پژوهش از اعتبار و پایایی مناسبی برخوردار است. در مرحله‌ی بعد برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و ارائه‌ی راهبردهای توسعه‌ی گردشگری از الگوی تحلیلیSWOT بهره گرفته شد و جهت تعیین وزن نسبی مؤلفه‌ها از تلفیق نظرات سه گروه مشارکت‌کننده استفاده شده است. نتایج نهایی مبین آن است که راهبردهای قابل قبول در برنامه‌ریزی گردشگری این شهر، در اولویّت نخست استراتژی‌های تهاجمی‌اند (SO) و در واقع استراتژی‌های تنوع‌بخشی (ST) و بازنگری (WO) در اولویّت‌های بعدی برنامه‌ریزی قرار دارند. در نهایت ماتریس QSPM برای هر گروه از راهبردها تشکیل شده و اولویّت‌بندی راهبردهای توسعه‌ی گردشگری شهر ارومیه در گروه‌های سه‌گانه ارائه گردیده است.