ارتباط پدیده‌ی النینو- نوسان جنوبی (ENSO) با تغییرات اُزون کلی در ایران

Abstract

تغییر در لایه اُزون که تحت عنوان نوسان اُزون کلی سنجش و اندازه‌گیری می‌شود بخشی از دغدغه‌های بشر امروزی به عنوان یکی از علل و یا اثرات تغییر اقلیم است. در این پژوهش نوسانات اُزون کلی در گستره‌ی ایران مرتبط با پدیده‌ی ENSO مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور متوسط ماهانه اُزون کلی از سایت ماهواره‌ای پایگاه نقشه‌سازی طیف‌سنجی اُزون کلی (TOMS) از پایگاه داده‌ای NASA/GSFCدر گره‌های با فاصله 25/1×1 درجه جغرافیایی و نیز متوسط ماهانه شاخص SOI به عنوان تعریف‌کننده شرایط وقوع النینو/لانینا استفاده شد. نتایج نشان داد تغییرات مقدار اُزون کلی نسبت به شاخص SOI با مدل رگرسیونی درجه سوم بهترین برازش را دارد و در سطح اطمینان 99% می‌توان با استفاده از این مدل نسبت به برآورد اُزون کلی اقدام کرد. ارتباط بین مقادیر اُزون برآورد شده توسط مدل و شاخص SOI در سه مقیاس سالانه، فصلی و ماهانه در تمام گستره‌ی ایران بجز ناحیه کوچکی در شمال غرب درماه جولای معکوس، قوی و در سطح اطمینان 99% معنادار است. قوی‌ترین ضرایب همبستگی در ناحیه‌ی مرکزی، جنوبی و جنوب شرقی کشور و ضعیف‌ترین روابط در شمال و شمال غرب کشور به‌دست آمد. بر اساس نتایج این تحقیق مقدار اُزون کلی در گستره‌ی ایران در زمان وقوع النینو/لانینا، افزایش/کاهش می‌یابد. مقدار اُزون کلی از جنوب به شمال زیاد می‌گردد که شیب خط در زمان وقوع النینو بیشتر است.