پهنه¬بندی پتانسیل¬های اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان غربی

Abstract

شناخت اقلیم و بررسی نیازهای اقلیم شناختی گیاهان زراعی از مهمترین عوامل مؤثر در تولید است. با بررسی­های هواشناسی کشاورزی می­توان امکانات بالقوه اقلیمی را در مناطق مختلف مشخص و از آنها حداکثر بهره­برداری را نمود. نظر به اهمیتی که عوامل اقلیمی در تولیدات دیم داشته، همچنین به علت توانایی­های بالقوه دیم­زارهای استان آذربایجان غربی، بررسی جامعی براساس آمارهای بلندمدت عناصر اقلیمی انجام گرفت. برای انجام این مطالعه از سامانه­های اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. پارامترهای مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: احتمال وقوع بارش سالانه 300میلی­متر و بیشتر، مقادیر بارش پاییزه، بهاره و ژوئن (خرداد) با احتمال وقوع 75% ، احتمال وقوع دماهای مناسب (14-8 درجه سانتیگراد) در مرحله­ی جوانه­زنی گندم دیم، احتمال وقوع دمای حداکثر روزانه 25درجه سانتیگراد و بیشتر در مرحله­ی گل­دهی و احتمال وقوع دمای حداکثر روزانه 30 درجه سانتیگراد و بیشتر در مرحله­ی پر شدن دانه. برای بررسی پارامترهای بارش از 26 ایستگاه و پارامترهای دما از 13 ایستگاه هواشناسی موجود در منطقه استفاده گردید. برای دستیابی به تاریخ رسیدن به مراحل مختلف رشد گندم، از درجه- روزهای رشد (GDD)استفاده شد. با بهره­گیری از نیازهای رویشی (شرایط اقلیمی مطلوب) گندم دیم، لایه­های اطلاعاتی کلاسه­بندی و ارزش وزنی هرکدام از پهنه­ها مشخص شد. نهایتاً با همپوشانی و تقاطع لایه­های اطلاعاتی به­روش « ارزش وزنی طبقه­بندی شده» مخدوم، نقشه­ی نهایی که پتانسیل­های اقلیمی را برای کشت گندم دیم در استان آذربایجان غربی نشان می­داد تهیه گردید. نتایج نهایی نشان­دهنده­ی این واقعیت است که نقش هر یک از عناصر اقلیمی بارش و دما، متناسب با مراحل مختلف رشد، در مناطق مختلف استان متفاوت است همچنین از طریق انطباق لایه­های مؤثر در فرایند کشت دیم گندم در محیط GIS، امکان شناخت میزان مطلوبیت مناطق جهت کشت این گیاه زراعی ارزشمند وجود دارد.