ارتباط انسو با الگوهای گردش جوی زمستانه¬ی ایران

Abstract

الگوهای مختلف گردش جوی شرایط آب و هوایی متفاوتی را باعث می­شوند. تغییر در فراوانی وقوع الگوهای گردش جوی و تیپ­های هوا منجر به تغییر الگوی بارش می­شود، از این­رو مطالعه و بررسی الگوهای گردش جوی می­تواند به عنوان معیاری برای بررسی تغییرات الگوی بارش به کار گرفته شود. تغییرپذیری بارش یکی از مهمترین عوامل آب و هوایی است که سیستم­های طبیعی و اقتصادی را کنترل می­کند. این موضوع به ویژه در مناطقی نظیر ایران که در منطقه­ی خشک و نیمه­خشک واقع شده، چشمگیرتر است. در تحقیق حاضر رابطه­ی فراوانی الگوهای هوا با شاخصENSO مورد تحلیل قرارگرفته است. به منظور طبقه­بندی الگوهای گردشی، داده‌های روزانه مربوط به تراز 500 هکتوپاسکال و فشار تراز دریا در فصل زمستان طیّ دوره­ی آماری 2003-1961 از مرکز داده‌هایNCEP تهیه گردید. برای طبقه‌بندی الگوهای هوای روزانه، از روش تحلیل عاملی و خوشه­بندی استفاده شد و درنهایت هشت الگوی گردشی اصلی در فصل زمستان برای ایران شناسایی شد. به منظور شناسایی ارتباط بین فراوانی انواع الگوهای گردشی هوا با فازهای گرم، خنثی و سرد ENSO، داده‌های ماهانه­ی شاخص‌ فوق نیز از مجموعه داده‌های بازسازی شده NCEP استخراج گردید و فراوانی هر یک از الگوهای گردشی هوا طیّ فازهای گرم، سرد و خنثی محاسبه شد. نتایج حاصل از این پردازش نشان داد که الگوهای هوای کم­فشار مدیترانه، کم­فشار جنب قطبی، پرفشار شرقی، پرفشار شمالی، پرفشار اروپای شرقی و تلفیق سامانه­ی پرفشار سیبری با پرفشار اروپایی در فاز النینو از فراوانی بیشتری برخوردارند. درحالی­که الگوهای هوای پرفشار سیبری و پرفشار مرکزی در دوره‌های لانینا بیشتر است.