کاربرد مدل HEC- HMS در تحلیل حساسیت متغیّرهای ژئومورفولوژی مؤثر بر سیلاب دشت کرون

Abstract

عوامل روندیابی آبراهه­ها و موقعیت مکانی زیرحوضه­ها در سیلاب خروجی حوضه تأثیر­گذارند. از این رو برای اجرای برنامه­های کنترل سیل در بالادست حوضه­های بزرگ آبخیز باید نحوه­ی تأثیر آنها را بر سیلاب حوضه ارزیابی کرد و با توجه به سهم این عوامل در سیلاب خروجی، آنها را اولویت­بندی نمود. در این پژوهش از روش شبیه­سازی هیدرولوژیکی توسط نرم­افزار HEC-HMS برای بازسازی مدل حوضه و بررسی و روندیابی هیدروگراف­های سیل در آن و نیز برای تحلیل حساسیت دبی سیلابی حوضه نسبت به تغییر دو پارامتر قابل مدیریت ژئومورفولوژی در سیلاب شامل: شیب،CN و مساحت در هر یک از زیرحوضه­ها و در گستره­ی منطقی خود استفاده شده است. نتایج نشان می­دهد نحوه­ی مشارکت ‌زیرحوضه‌ها در سیل ‌خروجی‌ لزوماً متناسب ‌با دبی ‌اوج ‌زیرحوضه‌ها نبوده ‌و زیرحوضه‌های ‌با دبی ‌اوج بیشتر‌ ضرورتاً تأثیر بیشتری در سیل‌ خروجی‌ حوضه‌ ندارند. با اجرای روش حذف انفرادی زیرحوضه­ها در مدل حوضه­ی کرون و توسط نرم­افزار HEC-HMS، مشخص گردید زیرحوضه­ی S1 بیشترین سهم و زیرحوضه­ی S8 کمترین سهم را در دبی سیلابی حوضه دارند، درحالی­که زیرحوضه­ای که کمترین دبی اوج سیلابی را داراست S18 می­باشد که از لحاظ مشارکت در سیلاب حوضه در رده­ی نوزدهم قرار می­گیرد. همچنین آنالیز حساسیت زیرحوضه­ها نسبت به متغیّرهای قابل کنترل از نظر مدیریتی نشان می­دهد که با اعمال اثرات روندیابی، زیرحوضه­ها در مقابل تغییرات این متغیّرها، رفتارهای متفاوتی داشته­اند. در آنالیز حساسیت شیب و CN، مشخص شد تعدادی از زیرحوضه­ها با افزایش این دو پارامتر در گستره­ی منطقی خود، اثر کاهشی بر دبی سیلابی حوضه داشته­اند (تأثیر معکوس) و در سایر زیرحوضه­ها تأثیرات آنها بر دبی سیلابی حوضه، مستقیم بوده است. در آنالیز حساسیت شیب مشخص شد تغییرات مساحت، مستقیماً در تمام زیرحوضه­ها با دبی سیلابی کل حوضه در ارتباط است ولی زیرحوضه­های بامساحت بیشتر الزاماً در گستره­ی تغییرات خود تأثیر بیشتری بر دبی سیلابی کل حوضه ندارند. همانطورکه زیرحوضه­ی S7 با وجود مساحت بیشتر نسبت به دو زیرحوضه­ی S2, S3 با مساحت کمتر، حساسیت کمتری نسبت به تغییر مساحت دارد.