تحلیل سری¬های زمانی فشار مراکز الگوهای سینوپتیکی مؤثر بر بارش¬های فصلی ایران دکتر علی اکبر رسولی ، ایمان بابائیان ، دکتر هوشنگ قائمی ، دکتر پیمان زواررضا

Abstract

در تحقیق حاضر، روند تغییرات سری­های زمانی فشار سطح دریای مراکز مهمترین الگوهای سینوپتیکی تأثیرگذار بر بارش­های فصلی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. الگوهای مورد بررسی در این تحقیق، شامل پرفشار سیبری و کم­­فشار­های مدیترانه، دریای سیاه و سودان در فصول بارشی زمستان (دسامبر تا فوریه) و بهار (مارس تا می) و کم­فشار­های مونسون و خلیج­فارس در فصل تابستان (جولای تا آگوست) می­باشند. 61 سال داده­های ماهانه فشار سطح متوسط دریا در دوره­ی 1948 الی 2009 میلادی از سایت سازمان هواشناسی و اقیانوس­شناسی آمریکا با قدرت تفکیک 5/2 در 5/2 درجه جغرافیایی اخذ گردیدند. با تحلیل سری­های زمانی داده­های مذکور مشخص شد که در این منطقه اکثر الگوهای سینوپتیکی، به استثنای پرفشار سیبری در فصل بهار، در حال تضعیف هستند. نتایج نشان­ می­دهند که در طیّ دوره­ی یاد شده، میانگین فشار در الگوی زمستانی پرفشار سیبری تقریباً ثابت ولی در الگوی بهاره حدود 2 میلی­بار افزایش یافته است. تقویت سامانه­ی پرفشار سیبری در بهار می­تواند موجب پدید آمدن گرادیان فشار در نواحی شمالی کشور و به تبع آن افزایش ناپایداری­ها و بارش­های بهاری گردد، همچنین مقادیر فشار در محدوده مرکزی سامانه­های مدیترانه­ای و سودانی افزایش یافته­اند که می­توانند از دو طریق کاهش فعالیت هر یک از سامانه­های مذکور و عدم شکل­گیری و یا کاهش تعداد سامانه­های تلفیقی مدیترانه­ای و سودانی، که نقش مهمی در بارش­های کشورمان دارند، باعث کاهش بارش در کشور گردند. کم­فشاردریای سیاه نیز در طیّ این مدت تضعیف شده است که با توجه به مسیر عبور سیکلون­های دریای سیاه، موجب کاهش بارش در شمال غرب کشورمان می­گردد. یافته­های این تحقیق حاکی از تضعیف­ کم­فشارهای مونسون (مستقر بر روی پاکستان و خلیج­فارس) به ترتیب به میزان 8/3 و 2/1 میلی­بار می­باشد. دامنه و ضریب تغییرات فشار در دوره­ی 20 ساله اخیر (2009-1990) در تمامی الگوهای مورد بررسی، به استثنای کم­فشار دریای سیاه در فصل زمستان، کاهش یافته است که با تضعیف کلی سامانه­های مورد بررسی مطابقت دارد.