سنگ‌شناسی، زمین‌شیمی و جایگاه چینه‌شناختی اجتماعات دایکی دیابازی قطع‌کننده توده گرانیتوییدی بند هزارچاه (جنوب‌شرق شاهرود) شاهدی بر ماگماتیسم سیمرین میانی

Abstract

اجتماعات دایکی دیابازی متعددی توده گرانیتوییدی بندهزار چاه (جنوب شرق شاهرود) و سنگ‌های میزبان آن شامل سنگ‌های متاپلیتی، متاپسامیتی و گنیسی به سن اواخر نوپروتروزوییک- اوایل کامبرین را قطع کرده‌‌‌اند. این دایک‌‌‌ها کنگلومرا، ماسه‌‌‌سنگ و شیل‌های متعلق به اواخر تریاس تا اوایل ژوراسیک (معادل سازند شمشک) را نیز قطع کرده‌‌‌اند ولی سنگ‌‌‌های جوان‌تر از جمله سنگ آهک‌های کرتاسه‌‌‌ زیرین (نئوکومین) را قطع نکرده‌‌‌اند. دایک‌‌‌های دیابازی مورد نظر ترکیب گابرویی دارند. این سنگ‌ها بافت ریزدانه، پورفیری و به‌ندرت پورفیروییدی نشان می‌‌‌دهند. بر اساس ویژگی‌های زمین‌شیمیایی، سنگ‌های سازنده این دایک‌‌‌ها، ماهیت قلیایی تا کلسیمی- قلیایی دارند. ماگمای سازنده آنها از ذوب بخشی حدود 8 تا 20 درصدی منابع اسپینل لرزولیتی منشأ گرفته‌‌‌اند و در یک محیط زمین‌ساختی پشت‌کمانی مرتبط با فرورانش صفحه اقیانوسی نئوتتیس به زیر ایران مرکزی تشکیل شده‌‌‌اند. تشکیل این سنگ‌ها از پیامدهای ماگماتیسم مرتبط با فاز کوهزایی سیمیرین میانی است. بی‌هنجاری مثبت سرب و بالا‌بودن مقادیر Ba، Ce و K نشان‌دهنده آلایش پوسته‌‌‌ای ماگمای بازی سازنده‌‌‌ این سنگ‌ها در طی صعود و جایگزینی آنهاست.