تحلیل آماری پارامترهای هیدروشیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت لاله زار (بردسیر) با استفاده از آزمون مؤلفه اصلی و تحلیل خوشه‌ای

Abstract

امروزه آب به‌عنوان یکی از عوامل بهبود و رشد اقتصادی جوامع به شمار می‌رود، بنابراین مدیریت بهینه منابع آب به‌ویژه آب شیرین نیز یکی از مهم‌ترین برنامه‌های کشورهاست. هدف این مطالعه، تعیین منشأ و غلظت عناصر و ترکیبات محلول در آب زیرزمینی لاله‌زار است. محدوده مطالعاتی لاله‌زار در 75 کیلومتری جنوب‌شرقی بردسیر و جنوب‌غربی کرمان بین طول جغرافیایی 56 درجه و عرض جغرافیایی 29 درجه و در زون ساختاری ایران مرکزی، در جنوب‌شرقی کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر قرار گرفته که سازندهای آن مربوط به دوران سوم زمین‌شناسی است. سنگ‌شناسی غالب این منطقه، کنگلومرا، ماسه‌سنگ، سنگ سیلتی، توف، کنگلومرای آتشفشانی، مارن ماسه‌ای، گرانیت، آندزیت، بازالت و گدازه‌های بازالتی و سنگ‌های آذرآواری است. بدین‌منظور 14 نمونه برداشت و غلظت کاتیون‌ها و آنیون‌های اصلی و برخی فلزات و عناصر فرعی و کمیاب اندازه‌گیری شد. از روش‌های آماری تحلیل مؤلفه اصلی و خوشه‌ای در نرم‌افزار SPSS و از نرم‌افزار GIS برای تحلیل تغییرات غلظت عناصر استفاده شد. در تحلیل مؤلفه اصلی، عناصر در 3 گروه (عامل) مختلف قرار گرفتند. نیترات و سولفات و پتاسیم و بی‌کربنات احتمالا دارای منشأ مشترک انسانی و کشاورزی است؛ اما بخش عمده بیکربنات از انحلال توسط آمیختگی آب‌های جوی با CO₂ حاصل شده است که این عناصر در برخی نمونه‌ها همگی روند افزایشی دارند. به طورکلی می‌توان گفت بخش عمده عناصر موجود در آب منطقه، ناشی از آزادسازی از آبکافت سیلیکات‌ها و همچنین آب باران و تغلیظ طی تبخیر است. غلظت فلزات سنگین حتی از حد آشکارسازی دستگاه و نیز استانداردهای WHO و EPAپایین‌تر بوده است.