کانی‌شناسی، ژئوشیمی و زایش رگه‌های مس‌دار سازند نسن، جنوب‌غرب آمل، پهنه البرز مرکزی

Abstract

رگه‌های مس‌دار سازند نسن بخشی از زون البرز مرکزی است که در 100 کیلومتری جنوب‌غرب آمل واقع شده‌اند. سنگ میزبان این رگه‌ها، سنگ آهک دولومیتی سازند الیکا است. کانی‌سازی از نوع شکافه پرکن بوده و به صورت رگه‌ای و برش‌های گرمابی صورت گرفته است. کالکوپیریت، پیریت، تترائدریت، کوارتز، کلسیت و باریت از مهم‌ترین کانی‌های کانسنگ است که در طی سه مرحله اصلی تشکیل شده‌اند. مرحله اول با حضور کلسیت، دولومیت، کوارتز و کالکوپیریت مشخص می‌شود. دولومیتی‌شدن و سیلیسی‌شدن سنگ دیواره در این مرحله رخ داده است. مرحله دوم، مرحله اصلی کانی‌سازی در منطقه مورد مطالعه است که بیشترین شدت کانی‌سازی سولفیدی را در بردارد. مرحله سوم با رگه‌ها و رگچه‌های کوارتزی مشخص می‌شود که مجموعه‌های کانی‌شناسی مراحل اول و دوم را قطع کرده‌اند. کلسدونی با بافت کلوفرمی و باریت از کانی‌های باطله این مرحله‌اند. کالکوسیت، آزوریت، مالاکیت، هماتیت، گوتیت و کوپریت از محصولات دگرسانی برون‌زاد در این منطقه‌اند. دولومیتی‌شدن و سیلیسی‌شدن از دگرسانی‌های گرمابی است که در نزدیکی رگه‌ها بر شدت آنها افزوده می‌شود. ارزیابی داده‌های ژئوشیمیایی با استفاده از روش‌های مختلف آماری چندمتغیره منجر به شناسایی مناطق دارای عیارهای بالا شده است. بررسی‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهند که عناصر Cu، Zn، ‌Sb، Ba و Sr دارای الگوی توزیع مشابه بوده و دارای بیشترین غلظت در زون‌های دگرسانی گرمابی هستند. تلفیق نتایج زمین‌شناسی، کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی نشانگر نقش محلول‌های گرمابی شور حوضه‌ای در تشکیل رگه‌های مس‌دار نسن است. داده‌ها نشان می‌دهند که جوشش، سردشدگی و رقیق‌شدگی مهم‌ترین فرایندهای موثر بر نهشت مواد معدنی در منطقه بوده‌اند.