بررسی نقش زمین ساخت درروند تحول ژئومورفولوژیک پادگانه‌های رودخانه‌ی قزل‌اوزن

Abstract

بررسی پادگانه­ها از عمده­ترین مباحث مربوط به ژئومورفولوژی رودخانه­ای می­باشد. آن‌ها سطوح با شیب کم هستند که به‌موازات محور دره­ی رودخانه، در سطوح بالاتر از بستر امروزی درنتیجه‌ی برش بستر، توسط رودخانه و در انعکاس پاسخ به تغییرات عوامل خارجی مانند آب‌وهوا، تکتونیک و سطح اساس ایجادشده‌اند. رودخانه­ی قزل­اوزن به‌عنوان یکی از طویل­ترین سیستم­های رودخانه­ای، به تغییرات عوامل خارجی (آب‌وهوا، تکتونیک و سطح اساس) به‌خوبی پاسخ داده است. به این منظور، پس از تقسیم­بندی مسیر رودخانه به نه بازه، نیمرخ­هایی بر روی پادگانه­های مجاور گسل­ها رسم گردید تا ازنظر تغییر ارتفاع سطوح و تقارن بررسی شوند. هم­چنین برای ﺑﺮرﺳﻲ میزان تأثیر فعالیت­های ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻜﻲ بر حوضه­ی آبریز قزل­اوزن، چهار زیر حوضه­ی دیواندره، زنجان‌رود، قرنقوچای و هشتچین­- طارم، به ترتیب از سر آب به پایاب، به کمک دو شاخص، ﮔﺮادﻳﺎن ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ (SL) و ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻬﻨﺎی ﻛﻒ دره ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع دره (Vf) با مقاطع مشخص، بررسی شدند. نتایج بررسی­ها نشان‌دهنده‌ی ارتباط ساختمان پادگانه­ها با عامل زمین­ساخت بوده است. به این معنی که فرم پادگانه‏ها در پایاب رودخانه بیشتر انعکاسی از اثرات نئوتکتونیک و زمین‌ساخت است درصورتی‌که در سر آب، بیشتر اثرات زمین‌ساخت اولیه را منعکس کرده‌اند. بازخورد چنین فعالیت‌هایی در پایاب حوضه به‌صورت مخروط‌افکنه‌های متداخل و جداره قائم پادگانه‌ها در سنگ‌بستر و در سر آب به شکل پادگانه‌های متداخل در رسوبات آبرفتی با کناره‌هایی کم شیب است.