بررسی آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از مدل MIHWP (مطالعه موردی منطقه 10 تبریز)

Abstract

باتوجه به تراکم بالای جمعیتی و ساختمانی، سازه‌های کم‌دوام، عرض کم معابر و درجه محصوریت بالا در شهرها، انجام مطالعات و برنامه‌ریزی‌های دقیق در راستای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از این رویداد طبیعی ضروری است. برای این منظور یکی از مهم‌ترین اقدامات می­تواند شناسایی عوامل مؤثر در کاهش آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله باشد. شناخت و بررسی آسیب‌پذیری شهرها به­ویژه محدوده‌هایی که به­صورت اسکان غیررسمی و بافت فرسوده می­باشد، اهمیت زیادی دارد. می­توان با مشخص کردن پهنه‌های آسیب‌پذیر در برابر زلزله و با آگاهی از خسارت‌های ناشی از آن‌ها، شهرها را به­گونه‌ای طراحی و برنامه‌ریزی کرد که به هنگام وقوع زلزله کم­ترین آسیب به آن‌ها وارد شود. دراین پژوهش شاخص‌های کاربری زمین، عرض خیابان، تعداد طبقات، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، دانه‌بندی قطعات، سطح اشغال، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه، نوع سازه، قدمت ابنیه، دسترسی به فضاهای باز و دوری و نزدیکی به گسل‌های اصلی انتخاب و با استفاده از مدل MIHWP و به­کارگیری قابلیت­های نرم­افزار Arc GIS در محاسبه، تجمیع و روی هم‌گذاری داده‌ها و لایه نقشه‌های شاخص‌های منتخب، آسیب‌پذیری منطقه 10 شهر تبریز در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که قطعاتی که دارای خیابان‌های کم عرض، تعداد طبقات و درجه محصوریت بالا، مساحت کم­تر، سطح اشغال، تراکم‌های ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، نوع سازه کم‌دوام، قدمت ابنیه قدیمی، فاصله زیاد تا فضای‌های باز و فاصله نزدیکی به گسل‌های اصلی بوده­اند، دارای امتیاز آسیب‌پذیری بالایی بوده و در نتیجه آسیب‌پذیر نشان داده شده‌اند. هم­چنین در محدوده منطقه، با حرکت از سمت شمال غرب به طرف مرکز و شمال شرق به میزان آسیب‌پذیری شهر افزوده می­شود.