تأثیر دمای سطح آب اقیانوس هند بر تغییرات بارش نیمة جنوبی کشور

Abstract

در پژوهش حاضر، تأثیر دمای سطح آب اقیانوس هند بر تغییرات بارش نیمة جنوبی کشور با بهره‌گیری از داده‌های ماهانة بارش و داده‌های بازواکاوی‌شده در دورة زمانی 2005-1974 بررسی و توزیع مکانی نابهنجاری بارش در ماههای اکتبر تا مه با بهره‌گیری از روش تابع متعامد تجربیEOF شناسایی شد. سپس مؤلفه‌های اول و دوم مطالعه شدند که 54 تا 7/82 درصد واریانس کل بارش را در ماه‌های اکتبر تا مه تعیین می‌کنند. در ادامه برای بررسی نوسانات بارش، نقشة نابهنجاری دمای سطح آب، شار رطوبتی، ارتفاع ژئوپتانسیل و فشار سطح دریا در دوره‌های تر و خشک، مؤلفه‌های اول و دوم EOF تحلیل شد. الگوی نابهنجاری دمای سطح آب اقیانوس هند در دورة ترسالی و خشکسالی، نشان داد تغییرات دمای سطح آب اقیانوس هند، نقش مهمی در نوسانات بارش دارد. برای مؤلفة اول EOF که بیش از50 درصد بارش را در نیمة جنوبی کشور تبیین می‌کند، در دورة ترسالی شرق اقیانوس هند، نابهنجاری منفی و غرب اقیانوس هند، نابهنجاری مثبت دمایی و در دورة خشکسالی، نابهنجاری مثبت در شرق و نابهنجاری منفی دمایی در غرب وجود دارد. این شیو دمایی بین شرق و غرب اقیانوس هند همراه با تغییر سرعت و جهت جریان شار رطوبتی از شرق به غرب (از غرب به شرق) در دورة ترسالی (خشکسالی) است. برای مؤلفه دوم EOF، نابهنجاری دمای دریای عرب مثبت است؛ ولی در دورة خشکسالی، الگوی غالبی وجود ندارد. سیستم پرفشار عربستان، نقش مهمی در انتقال رطوبت در تراز پایین جو از پهنه‌های آبی جنوبی به سیستم کم‌فشار نزدیک ایران دارد و جابه‌جایی آن به سوی چپ (راست)، سبب انتقال شار رطوبتی از پهنه‌های آبی جنوبی به نواحی غربی و جنوب غربی (جنوبی و جنوب شرقی) کشور می‌شود.