بررسی و تحلیل موانع مورفولوژی شهری اثرگذار بر توسعه‌نیافتگی حمل‌ونقل عمومی اهواز

Abstract

در کشورهای در حال ‌توسعه به‌ویژه ایران هنوز حمل‌ونقل عمومی کارایی لازم را ندارد. در این ناکارآمدی، عوامل متعددی دخالت دارند که یکی از عمده‌ترین آنها، موانع مورفولوژی شهری است. شناسایی، چگونگی و ابعاد اثرگذاری این مسئله در دهه‌های اخیر باعث تکامل حمل‌ونقل درون‌شهری در بعضی کشورها شده است؛ بنابراین درک چنین تکاملی در حمل‌ونقل عمومی ضرورت دارد؛ از این ‌رو هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل موانع مورفولوژی شهری اثرگذار بر توسعه‌نیافتگی حمل‌ونقل عمومی اهواز است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی‌نظری و ازنظر روش، توصیفی‌تحلیلی و پیمایشی است. اطلاعات لازم پژوهش با روش اسنادی، کتابخانه‌ای، پیمایشی و مصاحبه با مردم و کارشناسان گردآوری‌ شده است. برای رتبه‌بندی موانع مورفولوژی در هریک از شیوه‌های حمل‌ونقل، روش تصمیم‌گیری ARAS به کار رفته است. همچنین برای پهنه‌بندی این موانع در سطح شهر اهواز با نرم‌افزار ARC GIS10.3 از مدل کریجینگ استفاده ‌شده است. پس‌ از انجام درون‌یابی موانع هریک از ابعاد با استفاده از ابزار Reclassify که از زیرمجموعه‌های Spatial Analyst Tools در <br /> Arc Toolbox است، نقشه‌ها به‌صورت پهنه‌های متفاوت در پنج طیف ترسیم و درنهایت با استفاده از تابع Weighted Sum، Overlay شدند. نتایج نشان می‌دهد 35 عامل در ابعاد دوازده‌گانة مورفولوژی مانع از توسعة حمل‌ونقل عمومی اهواز شده است که از این میان توسعة برون‌زا با وزن 0.0392، پراکندگی شهری با وزن 0.0322 و ساختمان‌های اداری شرکت نفت با وزن 0.02089، به ترتیب بیشترین موانع مورفولوژی توسعة حمل‌ونقل عمومی اهواز هستند. همچنین این پژوهش اثبات کرد اثرگذاری این موانع بر چهار شیوة حمل‌ونقل عمومی فعلی اهواز با یکدیگر متفاوت است. درنهایت پهنه‌بندی این موانع نشان می‌دهد بیشترین پهنة شهر ازنظر موانع مورفولوژی در طیف متوسط است، اما پهنة جنوبی شهر از شمال غربی نامطلوب‌تر و در مرکز کمی مطلوب است و منطقة 6 و 7 به ترتیب نامطلوب‌ترین و مطلوب‌ترین مناطق هستند. در اولویت قرارگرفتن نیازمندی‌های توسعة حمل‌ونقل عمومی در برنامه‌ریزی، ازجمله راهکارهای پیشنهادی این پژوهش است.