مدل‌سازی تغییرات مکانی و زمانی کاربری و پوشش اراضی حوضة دریاچة ارومیه با استفاده از ترکیب سلول خودکار و زنجیرة مارکوف

Abstract

تغییرات کاربری و پوشش اراضی به­مثابة یکی از مهم‌ترین محرّک‌های تغییرات محیطی به­طور عمده براثر فعّالیّت‌های انسانیک مانند افزایش مناطق شهری، تغییرات در سطح زمین­های کشاورزی و ازبین­بردن پهنه‌های آبی اتّفاق می‌افتد که این فعّالیّت‌ها ناشی از افزایش جمعیّت بوده است. در نوشتار پیش رو با استفاده از روش ترکیبی سلول خودکار و زنجیرة مارکوف به شبیه‌سازی کاربری‌های موجود در حوضة دریاچة ارومیه با استفاده داده‌های سنجش از دوری پرداخته شد. در ابتدا برای سال‌های 1377، 1387 و 1397 نقشة کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهوارة لندست با روش طبقه‌بندی حداکثر احتمال تولید و پس از ارزیابی مدل با استفاده از روش ترکیبی Ca-Markov نقشة کاربری برای سال 1407 و 1417 پیش‌بینی شد. بررسی روند تغییرات کاربری بین سال 1377 تا 1397 نشان داد که زمین­های کشاورزی و اراضی شهری - انسان‌ساخت به­ترتیب افزایش 31/3 و 74/2 درصدی داشته؛ امّا پهنه‌های آبی و سایر کاربری­ها به­ترتیب 87/6% و 71/0% کاهش نشان داده است. ارزیابی مدل با استفاده از شاخص کاپا بالای 80% نشان‌دهندة دقّت بالای مدل برای پیش‌بینی کاربری‌ها است. نتایج شبیه‌سازی برای سال 1407 و 1417 نشان داد که کاربری‌های زمین­های کشاورزی و مناطق شهری انسان‌ساخت نسبت به سال 1377 به­ترتیب 12/40% و 36/476% افزایش داشته این در حالی است که پهنه‌های آبی و سایر کاربری‌ها در این بازه به­ترتیب 67/26% و 80/5% کاهش داشته‌اند..نتایج این تحقیق می تواند به سیاست­مداران و مدیران عرصه‌های طبیعی در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و آینده‌نگری کاربری اراضی مناطق مختلف بسیار کارآمد باشد.