کاربرد رویکرد‏های شبیه‏ سازی - بهینه‏ سازی خط انتقال آب سد بیستون به منظور برنامه‏ ریزی یکپارچه منابع آب

Abstract

در قرن حاضر، با توجّه به کمبود منابع تجدیدپذیر، مدیریت جامع منابع آب به‏منظور بهره­برداری پایدار و توسعة اقتصادی امری ضروری است. هدف از پژوهش حاضر انتخاب بهینة برنامه‏ریزی منابع آب و تأمین بیشترین نیاز‏های آبی صنعت و کشاورزی با درنظرگرفتن مسائل زیست‏محیطی در حوضة سد بیستون (خارج از بستر) واقع در استان کرمانشاه است. طرح سدّ مخزنی بیستون، شامل انتقال آب از رودخانة گاماسیاب به­کمک لولة فولادی با دبی 3500 لیتر بر ثانیه در 6 ماه از سال (آبان تا اردیبهشت) به‏منظور تأمین نیازهای آبی صنایع و کشاورزی برای شرق شهر کرمانشاه با لحاظ نیاز زیست‏محیطی رودخانة گاماسیاب است؛ در این راستا، بهینه‌سازی و شبیه‌سازی منابع و مصارف سد بیستون با نرم‌افزار‌های لینگو و ویپ در دو حالت (با درنظرگرفتن سدهای در حال ساخت بالادست و بدون درنظرگرفتن آن‏ها) انجام شد؛ همچنین در هر دو روش سه نیاز زیست‌محیطی، صنعت و کشاورزی لحاظ شد. درنهایت، نتایج نشان داد که با توجّه به اینکه در هر دو حالت، آب انتقالی به سد ثابت است، تأمین نیاز‏های صنایع و کشاورزی تقریباً یکسان است که به‏ترتیب 37 و 14 میلیون متر مکعب در سال است، درحالی­که تأمین نیاز زیست‏محیطی با درنظرگرفتن سد‏های بالادست به­طور متوسّط دو میلیون متر مکعب در سال بیشتر و به 42 میلیون متر مکعب در سال افزایش می‏یابد؛ البتّه انتظار می‏رود با درنظرگرفتن سد‏های بالادست، مقدار آبدهی رودخانة گاماسیاب کم و به­دنبال آن تأمین نیاز زیست‏محیطی کاهش یابد؛ امّا نتایج نشان داد با توجّه به اینکه انتقال آب به سد بیستون تنها در ماه‏های پرآب سال انجام می‏شود، سد‏های بالادست آب را در ماه‏های پرآب ذخیره می‏کنند و در طول ماه‏های خشک با انتقال آب به رودخانة گاماسیاب تأمین نیاز زیست‏محیطی رودخانه بیشتر خواهد شد؛ بنابراین نقش این سدها در افزایش تأمین آب زیست‏ محیطی مؤثّر است.