تحلیل و شبیه‌سازی نمودارهای ترمودینامیک رگبارهای همرفتی و مخرّب مناطق کوهستانی (مطالعه موردی: رگبار مشکین‌شهر)

Abstract

<strong>برای وقوع بارش، شرایط دینامیکی و ترمودینامیکی خاصّی مورد نیاز است. گاهی شدّت عملکرد و ترکیب غیر معمول این شرایط باعث رخداد بارش‌های شدیدی می‌شود که معمولاً این بارش‌ها خارج از رژیم بارشی و محیطی مکانِ رخداد هستند؛ بنابراین، محیط نمی­تواند واکنش بهینه را نسبت به این ناهنجاری انجام دهد و خسارات جبران‌ناپذیری به زیست‌بوم وارد می‌آید. بارش 29 تیرماه 1380 یکی از مخرّب‌ترین بارش‌های اتّفاق­افتاده در شهرستان مشکین‌شهر است. این بارش باعث خسارات جانی - مالی فراوان ازجمله کشته­شدن 33 نفر از مردم شهرستان شد. در این مطالعه به‌منظور آگاهی از شرایط ترمودینامیکی جوّ متناظر با این روز بارشی، از داده‌های شبکه‌ای، دما، ارتفاع ژئوپتانسیل و نم نسبی با تفکیک مکانی 125/0*125/0 با گام‌های ارتفاعی 25 و 50 هکتوپاسکال از تراز 1000 تا 200 هکتوپاسکال استفاده شد. با کاربرد معادلات فیزیکی - ترمودینامیکی، نمودارهای ترمودینامیکی نیمرخ قائم جوّ برای نقطه‌ای با عرض 375/38 درجة شمالی و طول 625/47 درجة شرقی شبیه‌سازی شد. شبیه‌‌سازی نمودارهای ترمودینامیک و محاسبة شاخص‌های فیزیکی، با پایش‌های زمانی شش‌ساعته برای این روز بارشی نشان داد که مهم‌ترین عامل ایجاد این بارش، لایه‌بندی متفاوت رطوبت لایه‌های قائم جوّ بوده، به‌صورتی که دمای پتانسیل تر و دمای پتانسیل معادل، نسبت به ارتفاع از ساعات قبل از شروع بارش تا آغاز بارش، روند کاهشی تندی را طی کرده­اند. این خصوصیات باعث شکل‌گیری یک ناپایداری پنهان یا پتانسیل در ساعات قبل از شروع بارش شده بود که در هنگام بارش با دخالت سامانة دینامیکی و همرفت حرارتی، ناپایداری پتانسیل به بالفعل تبدیل و سبب رخداد بارش رگباری و مخرّب شده است. </strong><br /> <strong><em> </em></strong>