معنای فقهی تمتع در روایات باب نکاح

Abstract

روایات امامیه در مسئلة عقد موقت با دختر باکرة رشیده، مضمون واحدی ندارند؛ گاهی ازدواج موقت با دختر باکره منع شده و گاه با شرایطی خاص تجویز شده است. در روایات جواز عقد موقت با باکره، گاهی در سؤال راوی و گاه در بیان امام معصوم،7 واژة «تمتع» با عناوینی همچون «التَّمَتُّعِ مِنَ الْأَبْکارِ» و «التَّمَتُّعِ بِالْأَبْکارِ» به کار رفته است. بسیاری از فقها به پشتوانة ارتکاز فقهی، واژة تمتع در این روایات را به معنای اصطلاحی آن، یعنی نکاح موقت با دختر باکره معنا کرده و جواز چنین ازدواجی را نتیجه گرفته‌اند؛ اما آیت‌الله شبیری زنجانی این واژه را بر معنای لغوی آن حمل کرده و این روایات را بیانگر جواز استمتاعات جنسی از دختر باکره در فاصلة بین عقد دائم و عروسی دانسته است. طبق معنای اخیر، این روایات هیچ ارتباطی با مسئلة جواز عقد موقت با باکره نخواهند داشت. با توجه به نبود دلیل محکم در سخنان فقها بر مدعایشان و نقد و بررسی نشدن دیدگاه اخیر، در این پژوهش سعی شده ضمن نقد این دیدگاه، با استناد به کثرت استعمال و اثبات انصراف، تحلیل متن روایات و بررسی قراین تاریخی، از دیدگاه مشهور دفاع و مفهوم «التَّمَتُّعِ بِالْأَبْکارِ» تبیین شود.