خودآیینی زن مسلمان: معناها و دشواری ها

Abstract

مفهوم خودآیینی از عصر روشنگری تاکنون همواره از مهم‌ترین ارزش‌های اخلاقی و سیاسی در غرب قلمداد می‌شده است؛ ازاین‌رو فمینیست‌ها نیز به‌تفصیل آن را تحلیل و بررسی کرده‌اند. ایشان در آغاز خودآیینی را معادل حق انتخاب و مدیریت زندگی‌ می‌دانستند و خواهان برخورداری زنان از آن بودند. بعدها با افزایش انتقادات به لیبرالیسم، خودآیینی نیز ارزشی مردانه و فردگرایانه قلمداد شد که درخور فمینیسم نیست. سپس برخی کوشیدند مفهوم خودآیینی را به گونه‌ای بازخوانی کنند که هم شامل واقعیت بنیادین ارتباطی بودن بشر شود و هم زنان را از لوازم سرکوبگرانة ارتباطات رهایی بخشد؛ درنتیجه امروزه ادبیات خودآیینی دربرگیرندة رویکردهای متنوعی همچون فرایندی، محتوایی، علّی و تقویمی است که در مقالة حاضر به‌اختصار بررسی خواهند شد. بسیاری از این نظریه‌ها به نقش دین در زندگی زنان‌ می‌پردازند و دربارة خودآیینی زنان مسلمان قضاوت‌ می‌کنند. نظر به این مباحث و نیز اهمیت خودآیینی در اندیشة سیاسی، نسبت خودآیینی با زن مسلمان و مسائل ناشی از این مفهوم نیز تحلیل و ارزیابی خواهد شد. این تأملات در مواردی گزارش رویارویی‌های رخ‌داده و در مواردی استنباط مواضع ممکن خواهد بود.