مکان‌یابی پناهگاه‌های عمومی و چند منظوره با رویکرد پدافند غیر عامل (مطالعه موردی: شهر اردبیل)

Abstract

با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در منطقۀ خاورمیانه و تهدیدات مستمر کشورهای همسایه و غیر همسایه، متأسفانه پروژه‌ها و تأسیسات اقتصادی و زیربنایی بدون ملاحظات دفاعی و امنیتی به صورت یک هدف عریان و تهدیدی قابل دسترس دشمن و هر تهاجمی استقرار یافته است.یکی از اصول پدافند غیرعامل ساخت پناهگاه­ در جهت کاهش آسیب­ها در حوزۀ انسانی است، اما آنچه که در این بین مهم می­نماید، موقعیت محدوده‌های مورد نظر جهت ساخت پناهگاه­های عمومی‌ است. ازاین­رو، این پژوهش به روش کاربردی و توسعه‌ای با هدف مطالعه و بررسی برای مکان­یابی­ پناهگاه از منظر پدافند غیرعامل برای شهر اردبیل، 11 شاخص تأثیرگذار در قالب 3 مؤلفه «ویژگی‌های کالبدی»، «شرایط شهر در وضعیت جنگ»، «معیارهای محیطی- طبیعی» انتخاب شدند و ضرایب اهمیت هر یک از این شاخص‌ها با به‌کارگیری فرایند تحلیل شبکه­ای مورد سنجش قرار گرفت. همچنین، سطح شهر بر اساس شاخص­های مذکور جهت احداث پناهگاهها با تولید لایه­های اطلاعاتی و از طریق هم­پوشانی لایه‌ها، توسط نرم­افزار GIS، ارجح­ترین مکان­ها جهت سایت­های پناهگاهی در شهر اردبیل مشخص گردید. یافته­ها حاکی از این است که بیشترین میزان ضریب اهمیت به معیار" فاصله از مراکز مورد هدف دشمن (214/0) و کمترین میزان ضریب اهمیت به معیار "فاصله از گسل (042/0) تعلق گرفت. نتایج ارزیابی­های صورت گرفته بر اساس معیارهای مختلف پهنه‌های مرکزی، شرقی و شمال شرقی شهر اردبیل مناسب­ترین نقاط برای احداث پناهگاه­های چند منظوره از منظر پدافند غیرعامل هستند؛ لذا با توجه به پهنه‌های بهینه مشخص شده، 8 سایت پیشنهادی برای استقرار پناهگاه چندمنظوره در محدودۀ مورد مطالعه مشخص شد و با استفاده از مدل TOPSIS به اولویت­بندی این مراکز اقدام شد که نتایج این رتبه­بندی نشان داد که پایگاه شماره 1، 6 و 5 بالاترین قابلیت و پایگاه شماره 7 کمترین قابلیت را برای استقرار پناهگاه چندمنظوره دارا ند.