تحلیلی بر جریان‌های فضایی و شبکه منطقه‌ای در نواحی مرزی. مطالعه موردی: نواحی مرزی استان گلستان

Abstract

تقویت پیوندهای روستایی ـ شهری با هدف توسعۀ اقتصادی و کاهش فقر، به شرایط جغرافیایی، اجتماعی-اقتصادی و اکولوژیکی محلی و منطقه­ای بستگی شدید دارد و جریان­های موجود که بین سکونتگاه­های روستایی - شهری و شبکۀ منطقه­ای منتج از آن در شرایط مناسب می­توانند موجد همبستگی و پیوندهای روستایی- شهری و نه تنها به برپایی شبکه­های فضایی منتهی گردیده، بلکه زمینۀ شکل­گیری شبکه­های اجتماعی را نیز مهیا نمایند.این خود می­تواند بستر مناسبی را جهت توسعۀ یکپارچۀ روستایی- شهری فراهم آورد. در این­راستا این پژوهش در چارچوب منطقی قیاسی و روشی تحلیلی- توصیفی و انتخاب 20 روستای مرزی به عنوان حجم نمونه بادرنظرداشتن مرز بین­المللی به عنوان یک واقعیت فضایی، در پی تجزیه و تحلیل فضای جریان­ها مابین سکونتگاههای روستایی و شهری در انزوای جغرافیایی نواحی مرزی استان گلستان است، تا از این طریق امکان شکل­گیری شبکه ­منطقه­ای مبتنی بر پیوندها و توسعۀ یکپارچۀ روستایی ـ شهری مورد بررسی قرار گیرد. نتایج به­دست­آمده نشان­دهندۀ آن است که همبستگی مستقیمی مابین جریان­ها و سطح توسعه­یافتگی سکونتگاههای روستایی جهت شکل­گیری شبکۀ منطقه­ای وجود دارد و جریان موجود مابین سکونتگاه­های شهری و روستایی در منطقۀ مورد مطالعه در چارچوب یک شبکۀ منطقه­ای، در برگیرندۀ سه شبکۀ محلی است. در کرانۀ غربی منطقۀ مورد مطالعه، شهر گمیش­تپه به عنوان یک شهر کوچک میانی و روستا - شهر سیمین­شهر و روستاهای پیرامونی یک شبکۀ محلی (مبتنی بر منظومۀ روستایی سیمین­شهر) و در کرانۀ شرقی منطقۀ مادرشهر ناحیه­ای گنبد و روستا ـ شهر اینچه­برون یک شبکۀ محلی (مبتنی بر منظومۀ روستایی اینچه برون) و نواحی میانی شهر متوسط آق­قلا و روستا ـ شهر انبارالوم و روستاهای مرتبط شبکۀ محلی دیگری (مبتنی بر منظومۀ روستایی انبارالوم) را شکل داده­اند و یک شبکۀ محلی در منتهی­الیه نواحی غربی منطقه مورد مطالعه شامل شهر گنبد و روستاهای پیرامونی (منظومۀ روستایی داشلی برون) در حال شکل­گیری است.