ارزیابی تعلق مکانی و تأثیر متغیرهای جمعیت شناختی در محلات شهری بافت تاریخی گرگان

Abstract

توسعۀ تعلق مکانی یکی از راهکارها جهت کیفیت‌بخشی به محلات، به‌ویژه در بافت تاریخی است. به‌منظور اقدامات عملی ضرورت دارد با مشخص کردن وضعیت تعلق، مؤلفه­ها و عوامل مؤثر بر آن موردمطالعه قرار گیرد. هدف این پژوهش، ضمن ارزیابی تعلق مکانی با چهار بُعد دلبستگی به مکان، هویت مکان، وابستگی به مکان و ریشه­داری در مکان و اولویت­بندی این ابعاد در بافت تاریخی گرگان، ارزیابی عوامل­ تأثیرگذار بر تعلق مکانی نیز است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و جامعۀ آماری ساکنان بافت یادشده است که با روش نمونه­گیری تصادفی ابتدا سه محله و سپس 180 نمونه انتخاب شد. تحلیل داده­ها با روش­های آماری تحلیل واریانس یک­طرفه یا آنوا، آزمون تی مستقل و تحلیل تعقیبی شفه صورت گرفت. اعتبار و پایایی پژوهش، نیز بر اساس ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج تحلیل ابعاد چهارگانه تعلق مکانی، حاکی از تأثیر بالای دلبستگی به مکان و وابستگی به مکان، در ایجاد تعلق به محله‌ها است؛ درحالی‌که دو بُعد دیگر، یعنی هویت مکان و ریشه­داری در مکان، در ایجاد تعلق مکانی تأثیر کمی دارند؛ بنابراین، بالا بودن میزان تعلق مکانی (با ارزش میانگین 43/36)، به دلیل بالا بودن دلبستگی به مکان و وابستگی به مکان دارد؛ همچنین، تحلیل متغیرهای جمعیت شناختی از قبیل طول مدت اقامت، مالکیت و نوع مسکن (مستقل حیاط دار، آپارتمان) اثر مستقیم و معنادار این عوامل را بر تعلق مکانی و سه مؤلفۀ دلبستگی به مکان و وابستگی به مکان و هویت مکان تأیید می­کرد.