تحلیل فضایی رابطۀ مؤلفه‌های جوی با بارش دوره‌های خشک و مرطوب در سواحل شمالی ایران

Abstract

شناخت روابط بین مولفه های جوی و میزان بارش می تواند از جمله راه های مناسب در پیشبینی دوره های بارشی باشد. هدف از این تحقیق شناخت عوامل مؤثر بر ایجاد دوره‌های خشک و مرطوب در سواحل دریای خزر است. بدین جهت برای تحلیل فضایی روابط بین مؤلفه‌های جوی در دوره های خشک و مرطوب سواحل شمالی ایران الگو همدیدی آن، موردبررسی قرار گرفت. داده‌های بارش ماهانه در یک دوره 25 ساله از سال 1361 تا 1385 (1981-2005)با بررسی 7 ایستگاه در سواحل جنوبی خزر که از شرق تا غرب آن را در برمی‌گیرند مورد پردازش قرارگرفت. با بررسی توزیع زمانی بارش، تعدادی ماه خشک و مرطوب شناسایی شد که 5 ماه خشک و 5 ماه مرطوب ، انتخاب شد. برای تحلیل ساختار جو و شناسایی سازوکار حاکم بر آن، از داده‌های بارشی APHRODITE با تفکیک 25/0×25/0درجه و داده‌های جوی دوباره تحلیل‌شده مرکز ملی پیش‌بینی‌های محیطی (NCEP/NCAR) با تفکیک افقی 5/2×5/2 درجه استفاده شد است. در این تحقیق به‌منظور تحلیل فضایی روابط بین مؤلفه‌های جوی در دوره های خشک و مرطوب سواحل شمالی ایران از چندین متغیر برای درک بهتر موضوع استفاده شد. از جمله مولفه های مورد بررسی در این تحقیق فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه، مؤلفه باد مداری و نصف‌النهاری، امگا و بارش می باشد که نقشه‌های همبستگی آنها و بارش تولید‌شد. مطالعه وضعیت همدیدی منطقه ، همبستگی معناداری را بین بارش و استقرار پشته بر روی دریای سیاه نشان می‌دهد. همچنین وجود نم ویژه و صعودی بودن هوا و وزش بادهای شمالی را می‌تواند به‌صورت زنجیره‌ای قلمداد نمود که وجود این متغیرها در کنار هم می‌تواند موجب شروع دوره مرطوب در منطقه شود.ایجاد پرفشار بر روی دریای عمان و خلیج‌فارس و تقویت بادهای جنوبی می‌تواند نویددهنده دوره خشک در سواحل شمالی کشور باشد.