کاربرد منحنی‌های هیپسومتری بی‌بعد در ارزیابی فرسایش و رسوب‌گذاری (مطالعه موردی: حوضه نچی در استان کردستان)

Abstract

خصوصیات فیزیکی حوضه‌ها از جمله ارتفاع و توپوگرافی؛ به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم اثرات بسیار زیادی بر فرآیند فرسایش دارند. از بین رفتن خاک به وسیله فرسایش و مسایل مرتبط به آن در حوضه‌های رودخانه‌ای از مسایل بسیار مهم محیطی اخیر به شمار می‌رود. در انتخاب یک مدل برای بررسی تکامل حوضه‌ها، منحنی‌های هیپسومتریک به عنوان یک شاخص سنجش به‌شمار می‌روند. منحنی‌های هیپسومتری، توزیع سطوح ارتفاعی یک حوضه را از سطح آب‌های آزاد می‌توانند ارزیابی و توصیف نمایند. این منحنی‌ها با ترسیم ارتفاع کل در مقابل مساحت کل حوضه ترسیم می‌گردند. منحنی‌های هیپسومتری بی‌بعد واقعی و تئوریک، از جمله روش‌هایی است که امکان تحلیل سه‌بعدی از منطقه را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. بر اساس نحوه قرارگیری این منحنی‌ها نسبت به هم، موقعیت و مکان نقاط دارای فرسایش و رسوب و نهایتاً مساحت آن مشخص می‌شود. به منظور تجزیه و تحلیل وضعیت فرسایش و رسوب‌گذاری و شناخت وضعیت تکاملی حوضه‌ها با دید مقایسه‌ای، در سطح حوضه نچی و زیرحوضه‌های آن، جداول و منحنی‌های هیپسومتری بی‌بعد محاسبه، ترسیم و مقایسه شده‌اند. مقایسه سه زیرحوضه انجیران، دره‌وران و گاگل نشان داد که زیرحوضه انجیران، را می‌توان در ردیف حوضه‌های در حال تعادل نسبی قرار داد. زیرحوضه گاگل نسبت به حالت تعادل در مقایسه با دو زیرحوضه دیگر فاصله بیشتری دارد و می‌توان گفت که نسبت به دو زیرحوضه دیگر جوان‌تر است. با مشاهده منحنی‌های تئوریک و واقعی حوضه نچی متوجه می‌شویم که کل حوضه تا اندازه‌ای جوان است و تا حالت تعادل فاصله نسبتاً کمی دارد.