تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کردستان

Abstract

میزان برخورداری از عوامل گوناگون، متشکل از عوامل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، نابرابری‌های منطقه‌ای را ایجاد یا آن را تشدید می‌کنند. توجه به رهیافت توسعه موزون منطقه‌ای، کاهش ناهمگونی و نابرابری‌های منطقه‌ای و بخشی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی منطقه‌ای برای تحقق هدف‌هایی که برحسب ویژگی‌های ساختاری، امکانات و محدودیت‌های هر منطقه، تغییر می‌کنند، مستلزم مطالعه و شناخت خصوصیات هر منطقه با توجه به جایگاه آن در کل سیستم منطقه‌ای است. با توجه به این موضوع توسعه‌یافتگی رابطه مستقیمی با عدالت اجتماعی و توزیع فضایی متعادل خدمات در سطح مناطق دارد. این پژوهش با استفاده از روش‌های توصیفی- تحلیلی انجام‌گرفته و رویکرد حاکم بر آن از نوع کاربردی به دنبال روشن ساختن تفاوت‌های منطقه‌ای درزمینه معیار‌های گوناگون توسعه است. از روش‌های آماری و مدل‌های کمی شامل، مدل تاپسیس، شاخص توسعه انسانی، امتیاز استانداردشده، ضریب پراکندگی، ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده‌شده است. 43 زیر معیار در پنج معیار آموزشی، فرهنگی-اجتماعی، بهداشتی-درمانی، اقتصادی و کالبدی-زیربنائی انتخاب‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده، توزیع فضایی نامتعادل شاخص‌ها در شهرستان‌های کردستان می‌باشد. به‌طوری‌که شهرستان‌های سقز، دیواندره، بانه دهگلان، کامیاران، سروآباد و مریوان در سطح توسعه‌نیافته، شهرستان‌های قروه و سنندج در سطح نسبتاً توسعه‌یافته و شهرستان بیجار در سطح توسعه‌یافته قرار دارد. ضریب همبستگی اسپیرمن برابر 22/0 که نشان از همبستگی پایین بین پراکنش جمعیت و میزان توسعه‌یافتگی است. بیشترین میزان پراکندگی و نابرابری در سطح استان به معیارهای بهداشتی-درمانی (نسبت مراکز توان‌بخشی با ضریب 69/0) و کم‌ترین میزان نیز به معیارهای زیربنائی-کالبدی (درصد واحدهای مسکونی معمولی دارای امکانات با ضریب) 01/0 مربوط می‌شود. در محموع نابرابری در سطوح توسعه در بین شهرستان های استان، به دلیل عدم توزیع یکنواخت شاخص های مختلف در بین آنها می باشد و لازم است در راستای تامین عدالت فضایی در برنامه ریزی ها، شهرستان های محروم در اولویت قرارگیرند.