تحلیل فضایی اثرات ماسه های روان در روستاهای شهرستان هیرمند

Abstract

در سال های اخیر، کاهش یا توقف جریان آب ورودی رودخانه هیرمند به سیستان، موجب وقوع خشکسالی های پی در پی، خشک شدن تالاب هامون، تشدید خشکی محیط، کاهش پوشش گیاهی و افزایش فرسایش خاک شده است. این عوامل در کنار وزش بادهای 120روزه، شرایط مناسبی را جهت افزایش طوفان های گرد و غبار و حرکت ماسه های روان به سوی روستاهای شهرستان هیرمند مهیا نموده است. بروز این پدیده ها، چالش-های متعددی را بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی - فضایی روستاهای این شهرستان تحمیل می کند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، تحلیل اثرات ماسه‌های روان در روستاهای شهرستان هیرمند می‌باشد. روش این تحقیق، توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر بررسی منابع اسنادی، بررسی‌های میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات، از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، تحلیل‌های آماری و تحلیل‌های فضایی استفاده شده است. در این راستا، نرم افزارهایChoice Expert، SPSS و ArcGIS به کار گرفته شده‌اند. یافته‌های پژوهش مؤید آن است که موقعیت روستاها نسبت به تالاب هامون بر شدت اثرات ماسه‌های روان در این روستاها تأثیرگذار می‌باشد. از طرف دیگر، تخلیه شدن جمعیت یا روند کاهشی جمعیت در بسیاری از روستاهای مجاور بستر خشکیده تالاب هامون به علت هجوم ماسه‌های روان حاصل از فرسایش آن، بیانگر وجود شرایط بحرانی حاکم در این روستاها می‌باشد.