پایش فضای شهری با رویکرد عدالت فضایی (پژوهش موردی: مناطق 13 گانه کلانشهر مشهد)

Abstract

شهر همواره با چالش­های بسیاری از جمله نابرابری و بی­عدالتی روبرو است که برای رفع این چالش­ها، مفاهیمی چون عدالت فضایی با هدف کاهش نابرابری­ها وارد مباحث برنامه­ریزی شهری شد. بر مبنای این رویکرد، عدالت بعد فضایی- جغرافیایی دارد، بنابراین می­توان از یک نگرش فضایی به منظور تشخیص بی‌عدالتی در شهر استفاده کرد. پژوهش حاضر به مطالعه پراکنش امکانات و خدمات شهری در سطح مناطق کلانشهر مشهد می­پردازد.این مطالعه برحسب روش، توصیفی-کاربردی است. برای انجام پژوهش، کاربری‌های خدماتی 13 گانه شهر مشهد انتخاب گردیده، سپس با استفاده از نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و صفحه گستر (EXCEL) مرتب و دسته­بندی شده­اند؛ شاخص­های مورد مطالعه با استفاده از روش «آنتروپی شانون» وزن­دهی شده­اند و با بهره­گیری از مدل‌های تصمیم­گیری چند معیاره (WASPAS, WSA, SAW) رتبه­بندی شده­اند؛ سپس برای ادغام تکنیک‌ها از یک مدل تلفیقی (KANDREST) بهره گرفته شده است. با توجه به خروجی مدل­ها و تکنیک­های مناطق در رتبه­های مختلف قرار گرفته­اند. در نهایت با توجه به تکنیک ادغام کاندرست مشخص شد که مناطق هفت با امتیاز (12)، نه با امتیاز (10) و منطقه ده با امتیاز (8) در پایدارترین شرایط و مناطق 13، 11، 2 در وضعیت متوسط و مناطق 8، 6، 4، 5، 1، 2، 3 در ناپایدارترین شرایط از لحاظ شاخص­های خدمات شهری قرار گرفته­اند، نکته­ی قابل توجه اینکه در تمامی مدل­های به کار گرفته شده منطقه 7 در بهترین و بالاترین رتبه و منطقه 5 در بدترین و پایین­ترین رتبه قرار گرفته­اند. این شرایط که نابرابری فضایی فاحشی را در مناطق کلانشهر مشهد نشان می­دهد مستلزم نگاه ویژه مدیران و مسئولین شهری جهت فراهم زیرساخت­ها و خدمات در مناطق ناپایدار است.