بررسی نوسانات رطوبت ورودی به مناطق خشک ایران در رخدادهای خشکسالی و ترسالی

Abstract

آب، با توجه به شرایط اقلیمی خشک و نیمه‏خشک، در اکثر مناطق سرزمین ما، حیاتی‏ترین ماده است. رطوبت عاملی مهم در ایجاد بارش بوده، بنابراین شناسایی و آگاهی از چگونگی انتقال رطوبت، نوسان و تاثیرگذاری آن بر بارش در یک منطقه، ضروری می‏باشد. به همین منظور در این پژوهش، داده‏های دوباره واکاوی شده‏ی ERA interim بارش، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم‏ویژه و مولفه‏های (مداری و نصف النهاری) باد در دوره آماری 1981-2011 با قدرت تفکیک مکانی 1 در 1 درجه قوسی از مرکز پیش‏بینی‏های میان مدت اروپا (ECMWF) اخذ گردید. با بهره‏گیری از شاخص استاندارد شده z (ZSI) سال‏های خشک و مرطوب استخراج، و شار رطوبت ورودی به منطقه در این سال‏ها محاسبه گردید. برای مقایسه، الگوهای گردشی و تغییرات شار رطوبت در سال‏های خشک و مرطوب نمونه بررسی شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد تفاوت معناداری به لحاظ الگوی جریان حاکم در این سال‏ها وجود دارد، به طوری که با تغییر در جهت جریان‏ها در سطوح زیرین جو (1000 تا 700 هکتوپاسکال)، مقادیر رطوبت ورودی به منطقه تغییر نموده است. در سال‏های مرطوب در مقایسه با سال‏های خشک، جابجایی مرکز پرارتفاع عربستان به سمت شرق و قرارگیری بیشتر برروی دریا، کشیدگی مداری و افزایش گستره بازوی شرقی آن باعث تقویت جریا‏ن‏های شرقی-شمال‏شرقی بر روی دریای عرب و ایجاد و گسترش جریان‏های جنوب‏غربی بر روی شبه جزیره عربستان و ایجاد ناوه عمیق‏تر با محوری شرق سو مابین آن با پرارتفاع شمال آفریقا شده است. این شرایط با افزایش رطوبت برداشتی از پهنه‏های آبی جنوبی و انتقال به منطقه مورد بررسی در ایجاد بارش و شکل‏گیری سال‏های مرطوب آن تاثیرگذار بوده است.