عقل زنان از منظر نهج ‏البلاغه

Abstract

سخنان امام علی (علیه السلام)، نخستین مصداقِ راسخان در علم بعد از رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) و آشناتر از هر کس به تأویلات قرآن، باید در هر زمینه‌ای، منطقی و مستدل و منطبق بر قرآن باشد. در خطبهٔ 80 نهج‌البلاغه، امیر المؤمنین عقل زنان را به دلیل پذیرش شهادت دو زن به جای یک مرد ناقص دانسته‏اند، در حالی که مطابق آیهٔ 282 سورهٔ بقره، دلیل این امر احتمال گمراهی یکی از زنان و تذکر و یادآوری زن دوم، بیان شده است. با توجه به این‌که در کتب لغت، گمراهی در این آیه به فراموشی و نسیان معنا شده است، مسئله‌ این است که آیا گمراهی و نسیان دلیل نقصان عقل است و آیا این سخن امیر المؤمنین منطبق بر قرآنی است که در آیات متعددی، مردان و زنان را به تعقل برای رسیدن به سعادت دعوت کرده است؟ در این مقاله ضمن بررسی سخنان عالمان دینی در این زمینه، با روش استدلالی خاص، صحت کلام امام و انطباق آن بر قرآن اثبات شده است. چکیده (عربی): عقل المرأة من منظار نهج البلاغة کلام الامام علی علیه السلام الذی هو أول مصادیق الراسخین فی العلم بعد النبی الأعظم ( صلى الله علیه و آله و سلم ) ، و أعرف الناس بتأویل القرآن ، لابد أن یکون منطقیاً و منطبقاً مع القرآن فی جمیع المجالات . فعد علیه السلام فی الخطبة رقم 80 من نهج البلاغة عقل المرأة ناقصاً بسبب عد شهادة کل امرأتین بشهادة رجل واحد ، مع أن مفاد الآیة 282 من سورة البقرة هو أن ذلک راجع لاحتمال اشتباه احداهما ﴿أن تضل إحداهما فتذکر إحداهما الأخرى﴾ . و بما أن أحد معانی الضلال فی اللغة هو النسیان ، فالسؤال هو : هل النسیان سبب نقصان عقل المرأة ؟ و هل إن کلام أمیر المؤمنین علیه السلام مطابق للقرآن الکریم فی هذه الآیة و آیات أخرى حثت الرجال و النساء على التعقل ؟ أثبت المقال الحاضر انطباق کلام أمیر المؤمنین مع القرآن من خلال اسلوب استدلالی خاص بالاضافة لدراسة کلمات علماء الدین فی هذا المجال . الألفاظ المحوریة : العقل ، المرأة ، النقصان ، نهج البلاغة ، القرآن .