ماهیت و مراتب سلوک عرفانی: بررسی تطبیقی نظرگاه امام خمینی و اِوِلین آندرهیل

Abstract

غایت عرفان یگانگی با حقیقت است و عرفان عملی عهده‌دار بیان طریقه دست‌یابی و نیل به این هدف. عارفان در دوره‌های زمانی مختلف در باب چگونگی سلوک و مراحلی که باید پیموده شود، سخن گفته‌اند. این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های اِوِلین آندرهیل (عرفان‌پژوه و عارف معاصر) و امام خمینی در باب مراحل سلوک می‌پردازد. هر دو عارف مراحل سلوک را به سه مرحله کلی بیداری، تصفیه و اشراق تقسیم می‌کنند، گرچه در باب شرح و تبیین آن اختلاف نظرهایی دیده می‌شود که ریشه در سنت عرفانی، دین و فرهنگی دارد که به آن متعلق‌اند. نکته مهم این است که هر دو عارف در جهت هدف مشترکی می‌کوشیده‌اند و آن بیان عرفان به زبانی در خور فهم مردم عادی است تا آنان نیز بتوانند در حیات معنوی سهیم شده و از مواهب آن برخوردار شوند؛ زیرا به زعم هر دو، عرفان ضرورت حیات انسان معاصر است و قدم گذاردن در این وادی تمامی جوانب حیات انسان را در برمی‌گیرد، لذا باید آن را از دشواری‌ها و پیچیدگی‌های خاص علمی پیراست تا بتواند کل جامعه بشری را فرا گیرد.