توبه در سنت مکتوب کلیسای ارتدوکس؛ وسیله یا هدف

Abstract

کاوش درباره مضامین عرفانی و اخلاقی در میراث شفاهی و مکتوب مسیحیت، به‌طور خاص مذهب ارتدوکس، پژوهشی است که انجام آن در هر دو سطح صورت‌بندی تمام مضامین و تحلیل یک به یک، در قالب مطالعات تطبیقی با اسلام، به‌طور خاص مذهب شیعه، بایسته است؛ چراکه به بیان ماکس مولر «آن کس که یک دین می‌شناسد، از همان دین هم چیزی نمی‌شناسد». در این مقاله با این پرسش که «در میان مضامین اخلاقی و عرفانی مسیحیت ارتدوکس، توبه چه جایگاهی دارد؟»، به کاوش در فیلوکالیا، که معتبرترین مجموعه در عرفان عملی مسیحیت ارتدوکس است، پرداخته می‌شود. این پژوهش که به روش تاریخی ـ هرمنوتیک با تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته، در مقام اثبات این حقیقت است که مفهوم توبه به لحاظ تاریخی از کهن‌ترین زمان‌ها مطرح بوده و به لحاظ هرمنوتیک، مبنای این باور عمدتاً به برداشت‌هایی از کتاب مقدس (اعم از عهد جدید و قدیم) ارجاع داده شده است. این تحقیق نشان می‌دهد که توبه تنها یک عمل انسانی و تلاش فردی بر اساس دستورات دینی نیست، بلکه اقدام به توبه یک موهبت و توفیق خدایی است؛ از این‌رو توبه نه عاملی برای سیر و سلوک، بلکه هدف سیر و سلوک اخلاقی و عرفانی به حساب می‌آید.