یافته‌هایی نو از کیش مانوی در فوجیان داده‌های باستان‌شناسانه و بازنگری تاریخ مانویت در چین

Abstract

کیش مانوی که آن را مانی در قرن سوم میلادی در بابِل و در عصر امپراتوران ساسانی بنیان نهاد، یکی از دین‌های رایج در تاریخ دوران میانة چین بود. همة آن‌چه که تا چندی پیش از این کیش در چین می‌دانستیم، محدود به مدارکی بود که در آستانة قرن بیستم در تورفان چین کشف شده بود. اما در چند دهة اخیر در استان فوجیان، در جنوب شرقی چین، بقایای دیگری از پیروان این دین کشف شد که جلوه‌های دیگری از آن را نشان داده است. مقالة حاضر که نخستین نوشتة فارسی در این زمینه است، می‌کوشد در ابتدا نشان دهد که کیش مانوی در چه زمانی به فوجیان وارد شد و چگونه توانست به بقا و گسترش خود در این منطقه ادامه دهد. آنگاه، به مهمترین میراث مانویان در این نقطه از چین می‌پردازیم. این میراث مشتمل بر معابد، نقش‌برجسته‌ها، متون، و اشیاء دیگر هستند. جستار حاضر، بر اساس این مدارک اصیل، نشان می‌دهد که مانویت چینی چگونه خود را در دوره‌های دشوار تفتیش عقاید زیر پوست آیین‌های دیگر جای داد و با جذب عناصر متنوعی از آیین‌های بودایی و دائویی خود را در بطن مذهب مردم چین حفظ کرد.