اهمیت و جایگاه تبلیغات در منازعات عصر صفویه

Abstract

صفویان از جنبه‌های مختلفی در روند عمومی تاریخ ایران تحول و دگرگونی ایجاد کردند.بازسازی سیاسی در چارچوب جغرافیایی تاریخی ایران و به کارگیری مذهب شیعه که مذهب رسمی بود، دو اقدام سرنوشت‌ساز محسوب می‌شد.این اقدامات خطیر مشکلات داخلی و برون‌مرزی همراه بود.صفویان در مرزهای شمال‌شرق و تمامی مرزهای غربی برای تثبیت موقعیت سیاسی و مذهبی خود ناچار بودند دو رقیب جدی را متوقف نمایند؛ ازبک‌ها در شمال‌شرق در پی تداوم راه پیشینیان خود در دشت‌های آسیای مرکزی بودند که هر از چندگاه خراسان و سپس تمامی ایران را در معرض تهاجم قرار می‌دادند.بنابراین صفویه می‌باید به این روند خاتمه دهند.در مرزهای غربی نیز عثمانی‌ها به دنبال بلعیدن تمام سرزمین‌های اسلامی بودند که به طور طبیعی ایران را نیز دربر می‌گرفت؛ به همین دلیل صفویان در این بخش نیز کار دشواری پیش‌رو داشتند.همین روند به بروز جنگ‌های دامنه‌داری در هر دو عرصه منجر گردید و صفویه با اتکا بر توانمندی نظامی و ایدئولوژی پرتحرک خود در مقابل آن‌ها ایستادند.در این میان دمیدن روح باورمندی و شجاعت در نظامیان به منظور متوقف کردن مهاجمان بسیار مهم بود.بی‌شک، صفویان برای رسیدن به مقاصد خوداز توان تبلیغاتی بالایی بهره بردند تا علاوه بر تأثیرگذاری فزاینده بر سپاهیان خود، گام‌هایی را برای تخریب شرایط روحی- روانی نظامیان مقابل بردارند.پرسش‌های محوری این نوشتار این است که؛ صفویان در درگیری‌های برون‌مرزی خود از چه شیوه‌هایی بهره می‌جستند؟تاکتیک‌ها و تکنیک‌های تبلیغاتی آن‌ها بر چه اصولی استوار بود؟پژوهش حاضر در پی پاسخ و تبیین و تحلیل محورهای عمده تبلیغاتی صفویه در عرصه جنگ با عثمانی‌ها و ازبکان است.