دیوان محاسبات و مسئلۀ پرداخت حقوق در دورۀ قاجار (1327-1329ق)

Abstract

<em>پرداخت حقوق کارکنان کشوری و لشکری یکی از چالش‌های مهم حکومت قاجار بود. افزایش روزافزون تعداد حقوق‌بگیران، تأخیر در پرداخت‌ها یا</em><em> برقراری حقوق‌های بی‌محل، مسئلۀ پرداخت حقوق را به چالشی بزرگ تبدیل کرده بود. روش‌های سنتی و استخدام مستشاران خارجی هیچ‌یک نتوانست این مشکل را حل کند. پس از مشروطیت، دولت و مجلس برای حل این مسئله سازوکارهای نظارتی مستقل ایجاد کردند تا هم از استفادۀ نادرست درآمدهای کشور جلوگیری کنند و هم روند پرداخت حقوق کارکنان تسریع شود. در همین راستا، دیوان محاسبات با هدف نظارت بر مالیه، به‌ویژه سامان ‌دادن به اوضاع آشفتۀ پرداخت حقوق کارکنان تشکیل شد. مسئلۀ اصلی این پژوهش، از یک سو بررسی علت و ضرورت تشکیل دیوان محاسبات و از سوی دیگر، بررسی عملکرد آن در نحوۀ رویارویی با مسئلۀ پرداخت حقوق کارکنان دولت است.</em><br /> <em>یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تأخیر فراوان در تصویب قانون دیوان محاسبات، وجود نواقص زیاد در نظام‌نامۀ داخلی، ناتوانی در احضار صاحب‌جمعان و تسویۀ حساب آنها، نبود تخصص و تجربه در میان اعضای دیوان و گسترده بودن دامنۀ مسئلۀ پرداخت حقوق، موجب ناکارآمدی دیوان محاسبات و در نهایت انحلال آن شده بود.</em>