پیوستگی اقتصادی- سیاسی رویدادهای فرهنگی در عصر پهلوی دوم (جشن‌های 2500 ساله)

Abstract

برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ سالۀ شاهنشاهی به ‌مثابه یک رویداد فرهنگی و ایدئولوژیک در جهت باستان‌گرایی و تلاش محمدرضاشاه برای تقویت مشروعیت‌ خود، از جمله آرایی است که بسیاری از پژوهشگران بر آن تأکید کرده‌اند، اما مسئلۀ نوشتار حاضر این است که برگزاری این جشن‌ها در دهۀ 1350، چه ارتباطی با زمینه‌های اقتصادی و بازیگری بین‌‌الملل به ‌عنوان رویکرد مقاله براساس مفهوم «هژمونی» دارد. درواقع، در پی پاسخ به این سؤال است که چرا محمدرضاشاه این جشن‌ها را در آغاز دهۀ ۱۳۵۰ برگزار کرد و چه اهدافی از منظر بین‌المللی برای آن می‌توان در نظر گرفت؟ براساس روش تاریخی و با کاربست مفهوم «هژمونی» گرامشی در حوزۀ فرهنگ و مناسبات بین‌الملل، به این سؤال پاسخ داده خواهد شد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که محمدرضاشاه پس از انجام اقداماتی در تقویت موضع داخلی با حمایت‌های آمریکا و افزایش درآمدهای نفتی و خروج انگلستان از خلیج‌فارس، با برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله و معرفی خود به ‌عنوان یک بازیگر بین‌المللی، در راستای ایجاد یک دولت سلطه و سپس هژمون در منطقه گام برداشت و با کاربست برخی ابزارها توانست طرح دولت سلطه در منطقه را عملی کند. البته در تأسیس دولت هژمون، با توجه به مخالفت‌های منطقه‌ای و نارضایتی‌های داخلی ناموفق بود و وقوع انقلاب 1357 نقطۀ پایان آن به شمار می‌رود.