آیین‌های طهارت در دین زرتشتی

Abstract

آیین‌ها و آداب طهارت زرتشتیان یکی از وجوه نمایان دین زرتشتی است که در متون مقدس اوستایی ریشه دارد. به نظر می‌رسد این آیین‌ها که در دورانی پیش از زرتشت برای حفظ اجتماعات بشری از گزند پلیدی‌ها و بیماری‌ها مورد توجه بودند، با گذشت زمان و پیوستن به تعالیم دینی زرتشتیان، رنگ و بوی دیگری گرفتند. در این مقاله سعی شده است ابتدا پیش‌زمینه‌ی تاریخی این آیین‌ها مطرح شود و سپس با مطالعه و بررسی متون مقدس اوستایی، همه‌ی آیین‌هایی که در ارتباط با این مسئله طرح و سفارش شده‌اند، به طور دقیق توصیف و تبیین شوند. البته به فراخور موضوع، خاستگاه و فلسفه‌ی این آیین‌ها و نظرات محققان موافق و مخالف نیز مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد در مجموع آنچه در این باره در اوستا و به‌ویژه وندیداد که بخش بزرگی از آن به مسئله‌‌ی طهارت می‌پردازد، درج شده، حکایت از آن دارد که پاکی و احکام مرتبط با آن، گستره‌‌ی وسیع حیات انسان و عناصر طبیعی را در بر می‌گیرد. این آیین‌ها با اصطلاحاتی چون برشنوم، پادیاب و سگ دید و... و در بعضی موارد بدون نام خاصی بیان شده‌اند. وجود آدابی چون استفاده از گمیز در دوران باستان نیز امری عادی به شمار می‌رود. با وجود تأکید فراوان بر طهارت، گرچه مبتنی بر ثنویت زرتشتی است، افراط‌های شدید در وندیداد با ماهیت پیام زرتشت ناسازگار به نظر می‌رسد.