بررسی و نقد دیدگاه‌ها دربارۀ گرایش و منش عرفانی شیخ‌الرئیس

Abstract

از گذشته تاحال، دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ‌ بعد عرفانی ابن‌سینا وجود داشته است. برخی او را فقط فیلسوف مشایی می‌دانند؛بدون هیچگرایش عرفانی در اندیشه و منش. برخی پا را فراتر می‌گذارند و او را فردی لذت‌گرا و درپِی مقام می‌دانند که بویی از عرفان نبرده است؛ اما برخی مانند عین‌القضات همدانی معتقدند او مقام عرفانی والایی دارد. در این مقاله با بررسی شواهد و نقد دیدگاه‌های رقیب، از دیدگاه میانه‌ای جانب‌داری می‌کنیم:اگرچه ابن‌سینا به‌معنای مصطلح، عارف و صوفی نبوده، در اندیشه و منش،گرایش‌های عمیق عرفانی داشته است. او وحدت وجود را نفی می‌کرده؛ اما ذات فلسفه و عرفان را ناسازگارنمی‌دانسته، اهل مناجات و راز و نیاز بوده، قوۀ حدس قوی داشته، آثار عرفانی ارزشمندی پدید آورده، امکان کشف و کرامات عارفان را با مبانی فلسفی خویش به‌خوبی تبیین کرده و گام‌های مؤثری در آشتی دادن فلسفه و عرفان برداشته است.