اسفار اربعه در آینه آیات و روایات

Abstract

عارفان برای تبیین دیدگاه خود درباره اسفار اربعه، به آیات و روایات متعددی استناد جسته‌اند. با کاوش در آیات و روایات می‌توان مستندات قابل توجهی دراین‌باره یافت. پژوهش حاضر به بررسی اسفار اربعه در آیات و روایات پرداخته است تا با گردآوری آیات و روایات مرتبط، چشم‌انداز اسفار اربعه را در عرفان تبیین کند. هرچند آیات و روایات به‌روشنی عنوان اسفار اربعه را مطرح نکرده‌اند، ولی وجود سفری معنوی را تأکید فراوان کرده‌اند. موارد اندکی از آیات، مبیّن هر چهار سفر است و بیشتر آیات و روایات فقط بخشی از سفرها را توجیه می‌کنند. بااین‌حال، طرح مباحثی همچون «حجاب‌های نورانی و ظلمانی»، «مقامات و حالات سالکان» و «لوازم و نتایج هر سفر»، گویای آن است که اسفار اربعه دارای بُن‌مایه‌های دینی است. تأثیر فراوان آموزه‌های دینی در رویکرد عرفای مسلمان به موضوع اسفار اربعه از یک‌سو و لزوم تبیین و شناخت مبانی فکری ایشان دراین‌باره ازسوی‌دیگر، چنین ایجاب می‌کند که این مسئله در پژوهش مستقلی کاویده شود.