تبیینی از جباریت خداوند و اختیار انسان

Abstract

مسئله جبر و اختیار انسان، از مسائل بحث برانگیز در ادیان و مکاتب فکری بوده است. در میان مسلمانان، این مسئله توجه متکلمان، فلاسفه، عرفا را به خود مشغول ساخت. متفکران اسلامی با توجه به آیات قرآن به بررسی این مسئله پرداختند. برخی به جبر، برخی به اختیار و برخی راه میانه را برگزیدند. در این مقاله درصدد آنیم که با توجه به ‌آیات قرآن و جمع میان آنها راه‌حل میانه را با یاری‌جستن از عقل و عرفان تبیین نماییم و نشان دهیم علم و قدرت نامتناهی خداوند که حاکی از جباریت ذات الهی است، منافاتی با اختیار انسان ندارد. علم و قدرت نامتناهی خداوند با اراده انسان آنکه براساس همین سیطره و قدرت الهی دارای اختیار شده است، قابل جمع بوده، هریک در جایگاه خود قرار دارد و تعارضی میان آنها نیست.