نظام وقف در بیمارستان‌های دورة اسلامی از ابتدا تا آغاز عثمانی

Abstract

نظام وقف در میان مسلمانان به سبب تأکید فراوان قرآن، سنت نبوی6 و تشویق ائمه اطهار7 گسترش چشم­گیری داشت. وسعت روند بیمارستان سازی در سراسر قلمرو اسلامی از اندلس در غرب تا ماوراءالنهر و هند در شرق اسلامی، نشان دهنده اهتمام خاص و ویژه تمدن اسلامی به امور پزشکی و درمانی جامعه است. در ابتدا بودجه و هزینه­های مصرفی بیمارستان­های اسلامی به وسیله بانی و یا حاکم سازنده بنا تأمین می­شد اما خیلی زود مسلمانان دریافتند برای استمرار کار بیمارستان­ها با نظام وقف است؛ زیرا با مرگ سازنده بیمارستان و یا عدم علاقه جانشینان وی در اختصاص بودجه به بیمارستان و یا ضعف اقتصادی دولت­ها در مراحل بعد، اداره امور بیمارستان مختل می­شد. هنگامی که بیمارستان­ها، املاک و مستغلاتی موقوفه داشتند و از درآمد آن­ها هزینه­های خود را تأمین می­کردند، استمرار کارشان مستقل از ضعف و افول دولت­ها و حاکمان تداوم می­یافت و عموم مردم نیز فارغ از هر نژاد، مذهب و مسلکی می­توانستند به صورت رایگان از خدمات آن­ها بهره­مند شوند. بررسی تاریخی منبع درآمد بیمارستان­های اسلامی که تکیه­اش بر موقوفات بود، هدف این نوشته است.