بررسی میزان بازتاب‌ آموزه‌های بزه‌دیده‌شناسی علمی در سیاست‌ جنایی تقنینی ایران

Abstract

بزه‌دیده‌شناسی علمی، نخستین رویکرد در بزه‌دیده‌شناسی است که به مطالعه خصوصیات شخصیتی بزه‌دیدگان و نقش سببی و علیّ آنان در ارتکاب جرم می‌پردازد. براساس این رویکرد خصوصیات زیستی، روانی، اجتماعی و سایر اوضاع و احوال پیرامونی بزه‌دیده و رابطه‌اش با بزهکار نقش مهمی در فرایند گذار از اندیشه به عمل مجرمانه ایفاء می‌کند. بنابراین شناسایی این ویژگی‌ها و سایر اوضاع و احوال ماقبل جنایی و انواع رابطة بزه‌دیدگان با بزهکاران و مدیریت و کنترل آنها نقش مهمی در پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثه از بزه-دیدگی و بزهکاری ایفا می‌کند. حال با توجه به این آموزه‌ها، مسأله اصلی این پژوهش این است که سیاست جنایی تقنینی ایران تا چه اندازه این آموزه‌ها را در فرایند قانونگذاری مورد توجه قرار داده است و چه ایرادهایی بر رویکرد قانونگذار از این جهت وارد است؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که این آموزه‌ها ازجهت پیش بینی مقررات ناظر بر تعدیل یا حذف مسئولیت کیفری مرتکب بر مبنای تقصیر بزه دیده و حمایتهای کیفری تشدیدی و یاافتراقی از بزه دیدگان آسیب پذیر و ممنوعیت برقراری ارتباط میان بزهکار و بزه دیده در موارد خاص ،(در حقوق کیفری) و وضع مقررات پیشگیرانه بزهدیده مدار و موقعیت محور (درحقوق پیشگیری)، سیاست جنایی ایران را به صورت نسبی تحت تأثیر قرار داده است. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی انتقادی میزان تأثیرگذاری و بازتاب این آموزه‌ها در قلمروهای فوق پرداخته است.