بررسی و تحلیل تاکتیک‌های نظامی عصر صفوی؛ شاه اسماعیل تا شاه عباس اول (1038-907 ق.)

Abstract

عوامل متعددی چون عامل ساختاری، سیاسی، اقتصادی و تاکتیکی در قوّت و ضعفِ قوای نظامیِ صفویان مؤثّر بود که هر یک مجالی جداگانه برای ارزیابی می­طلبد. نوشتار حاضر به نقش و تأثیر عامل تاکتیکی در کامیابی­ها و ناکامی­های نظامیِ صفویان پرداخته­ است. در این مقاله، با بهره­گیری از روش تاریخی (توصیفی ـ تحلیلی) می­خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که ارتش صفوی در جنگ­ها از چه تاکتیک­های رزمی استفاده می­کرد و این شیوه­ها در شکست­ها و پیروزی­های نظامیِ صفویان چه نقشی داشت؟ یافته­های تحقیق نشان می­دهد که صفویان عمدتاً با توجه به مقتضیّات زمانی و مکانی، موقعیت آفند یا پدافند، عِدّه و عُدّه و سایر شرایط، تاکتیک­های جنگیِ متناسب با آن را برمی­گزیدند که مهم­ترین آن‌ها عبارت بود از: جنگ­­سلطانی، جنگ­های نامنظم، جنگ قلعه، نبرد شهری و امحاء منابع. گرچه صفویان با درنظرگرفتن جوانب امر، عموماً در اتّخاذ بهترین شیوۀ جنگی، کامیاب بوده­اند، بعضاً شیوه­های نظامیِ برترِ حریف، در کنار بروز برخی اشتباهات محاسباتی و در پی آن، اتّخاذ شیوۀ جنگیِ نامناسب، هزینه­های گزافی برای کشور و حکومت در حوزه­های مختلف در پی داشته است.<br /> <strong> </strong><br />