مطالعه شاخص‌های تحمل به تنش خشکی در یک جمعیت دابلد‌هاپلوئید گندم نان (Triticum aestivum)

Abstract

تحمل گیاهان به کمبود آب متأثر از شرایط محیطی (اقلیمی)، ژنوتیپ گیاه و برهم‌کنش آنها است. از اینرو عملکرد گیاهان در شرایط تنش معیار مناسبی در گزینش ژنوتیپ‌های برتر نبوده است. برای معرفی شاخص‌های تحمل به تنش خشکی در گندم نان، از یک جمعیت دابلدهاپلوئید متشکل از 82 لاین و والدین آنها استفاده شد. آزمایشی کنترل شده در شرایط تنش خشکی و غیر تنش، در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تنش از مرحله ساقه‌دهی تا پایان دوره رشد اعمال شد. نتایج تجزیه مرکب داده های آزمایش حاکی از تنوع ژنتیکی لاین‌ها در تحمل به تنش و همچنین عدم وجود رابطه میان عملکرد آنها در دو شرایط تنش و غیر تنش بود. براساس نتایج حاصل از تجزیه همبستگی میان شاخص‌ها و عملکرد لاین‌ها، شاخص‌های میانگین هارمونیک، تحمل به تنش، میانگین هندسی بهره‌وری و میانگین حسابی بهره‌وری، همبستگی بالایی با عملکرد دانه در دو شرایط تنش و غیر تنش داشته و در گزینش ژنوتیپ‌ها بهتر عمل نمودند. تجزیه اطلاعات شاخص‌ها و عملکرد ژنوتیپ‌ها به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که مؤلفه اول و دوم قادر به تبیین 20/96 درصد از کل تغییرات داده‌ها بود. با توجه به پراکنش ژنوتیپ ها در بای‌پلات ترسیم شده با اطلاعات مؤلفه های اول و دوم، ژنوتیپ‌های Pavon (رقم والدی)، DH4، DH70، DH71، DH34 وDH30 ، به عنوان ژنوتیپ هایی با عملکرد دانه بالا در هر دو شرایط مطلوب و تنش خشکی و