پاسخ دبی جریان به تغییرات بارندگی با استفاده از شاخص الاستیسیته اقلیمی در برخی از ایستگاه‌های هیدرومتری استان اردبیل

Abstract

الاستیسیته بارش یکی از ابزارهایی است که در تعیین میزان حساسیت دبی رودخانه به متغیر بارش استفاده می‌شود. هدف اصلی پژوهش، محاسبه ­ی شاخص الاستیسیته بارش در برخی از ایستگاه‌های هیدرومتری استان اردبیل می‌باشد. بر این اساس مقادیر شاخص الاستیسیته محاسبه گردید و برای بررسی تغییرات شاخص الاستیسیته از نمودار سه متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که بازه­ ی عددی شاخص الاستیسیته بین 21/2- تا 96/3 می‌باشد که بیش‌ترین و کم‌ترین میزان این شاخص به‌ترتیب مربوط به ایستگاه‌های ارباب‌کندی و شمس‌آباد است. تغییرات شاخص الاستیسیته در دبی‌های پایین، بیش‌تر است. هم‌چنین در ماه‌های خشک سال مقدار شاخص الاستیسیته بالاتر از سایر ماه‌هاست که به این معنی است که بارش در ماه‌های خشک سال تأثیر بیش‌تری بر افزایش دبی داشته است. با توجه به نمودار تغییر ماهانه شاخص الاستیسیته و بارش می‌توان گفت، در ماه‌های پرباران و کم‌باران دامنه مقادیر بارش به‌ترتیب 45-15 و 20-0 میلی‌متر بیش‌ترین مقدار شاخص الاستیسیته محاسبه شده است. کاهش مقادیر الاستیسیته در مقادیر بارش کم را می‌توان به تأثیر اندک بارش‌های کم در تولید رواناب مرتبط دانست، در حالی‌که در بارش‌های زیاد کاهش الاستیسیته با هم‌ز‌مانی وقوع بارش و دبی‌های بالا در فصول پرآب توجیه می‌شود. در مجموع می‌توان گفت که شاخص الاستیسیته بارش، امکان مقایسه واکنش آبخیزها را در تولید رواناب و عکس‌العمل به متغیرهای اقلیمی فراهم می‌نماید.