مرز سیستم شکل زای یخچال کواترنری در حوضه‌های آبریز شمال غرب ایران

Abstract

<strong>چکیده</strong> واحد شمال غربی که محل تلاقی رشته‌کوه‌های شمالی و جنوب غربی ایران است، یک منطقه­ ی کوهستانی به‌حساب می‌آید. شواهد فراوانی از فعالیت‌های یخچالی کواترنری در این واحد باقی‌مانده است. در راستای همین مسئله، این مقاله درصدد آن است که با توجه به آثار یخچالی موجود در منطقه به برآورد ارتفاع برف مرز کواترنری آن بپردازد. با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی 1:50000 و انعکاس فرم اشکال یخچالی بر روی نقشه‌ها، بیش از 4000 سیرک یخچالی شناسایی شد که در بین حوضه‌های آبریز ارس، سفیدرود و دریاچه­ ی ارومیه پراکنده‌شده است. با توجه به قرارگیری مناطق کوهستانی این منطقه، سیرک‌های یخچالی در قسمت‌های غرب، شرق و مرکز واحد شناسایی شدند. ارتفاع برف مرز به روش‌های رایت، ارتفاع کف سیرک، نسبت پنجه به دیواره و نسبت‌های ارتفاعی برآورد شد. در این واحد ژئومورفیک سیرک‌های یخچالی از ارتفاع 1800 متر به بالا امکان شکل‌گیری داشته‌اند. تجزیه‌ و تحلیل ارتفاعات برآورد شده گواه این است که ارتفاع برف مرز دائمی در روش ارتفاع کف سیرک پورتر، به دلیل انعکاس اثرگذاری جهت بر ارتفاع برف مرز نسبت به سایر روش‌ها با واقعیت انطباق بیشتری دارد. ارتفاع برف مرز کواترنری بین 2453 متر (حوضه­ ی آبریز ارس) تا 2685 متر (حوضه­ ی آبریز سفیدرود) متغیر برآورد گردید (232 متر اختلاف ارتفاع). این اختلاف نشان‌دهنده­ی کاهش ارتفاع برف مرز از جنوب به شمال است. متوسط ارتفاع برف مرز این واحد 2586 متر است. تجزیه‌ و تحلیل یافته‌ها نشان می‌دهد که این واحد در دوره‌های سرد تحت حاکمیت سیستم شکل­زایی یخچالی بوده است.